20ό Συνέδριο ΚΚΕ : Μισό Βήμα Μπροστά, Σταθερά Στο «Βήμα Σημειωτόν» Επιτόπου…

 Μαρία Μπόλαρη*

Είναι τραγική η εμπειρία στο κομουνιστικό κίνημα που λέει ότι το «μισό βήμα μπροστά», το ημιτελές ξεκαθάρισμα μιας στρατηγικής, η αποφυγή της σύνδεσης του στρατηγικού προσανατολισμού με τα ζητήματα της συγκεκριμένης καθημερινής τακτικής, αποτελούν τη συνταγή για μεγάλες πολιτικές ήττες.

Το ΚΚΕ, βα­δί­ζο­ντας προς το 20ό Συ­νέ­δριό του μέσα σε μια πε­ρί­ο­δο ιστο­ρι­κής ση­μα­σί­ας (πα­ρά­τα­ση της κρί­σης του κα­πι­τα­λι­σμού, εμ­φά­νι­ση μα­ζι­κών ρευ­μά­των εθνι­κι­στι­κής-ρα­τσι­στι­κής ακρο­δε­ξιάς, όξυν­ση των εν­δοϊ­μπε­ρια­λι­στι­κών-πο­λε­μι­κών αντα­γω­νι­σμών στην πε­ριο­χή κ.ο.κ.), δίνει την ει­κό­να ενός ημι­τε­λούς βή­μα­τος μπρο­στά στα ζη­τή­μα­τα στρα­τη­γι­κής και θε­ω­ρη­τι­κού προ­σα­να­το­λι­σμού, ενώ στα ζη­τή­μα­τα της συ­γκε­κρι­μέ­νης πο­λι­τι­κής καλεί σε μια –με βήμα ση­μειω­τόν επι­τό­που– πα­ρά­τα­ση της πα­θη­τι­κής τα­κτι­κής του των τε­λευ­ταί­ων χρό­νων.

Πε­ρί­ο­δος ανα­τρο­πών

Το ΚΚΕ, σωστά, εντο­πί­ζει ότι στο διε­θνές και εσω­τε­ρι­κό πε­ρι­βάλ­λον συσ­σω­ρεύ­ο­νται «οι προ­ϋ­πο­θέ­σεις για από­το­μες ανα­τρο­πές στο συ­σχε­τι­σμό των δυ­νά­με­ων». Είναι μια ισχυ­ρή και σωστή εκτί­μη­ση, που όμως έχει ως συ­νέ­πεια ότι οι κο­μου­νι­στές δεν έχουν την πο­λυ­τέ­λεια να σκέ­φτο­νται για τις προ­ο­πτι­κές τους με όρους «μα­κράς νο­μί­μου υπάρ­ξε­ως», με την αυ­τα­πά­τη ότι θα έχου­με μπρο­στά μια πα­ρα­τε­τα­μέ­νη και σχε­τι­κά ομαλή πε­ρί­ο­δο, όπου μπο­ρού­με να θέ­σου­με ως προ­τε­ραιό­τη­τα την «ωρί­μαν­ση» των κομ­μα­τι­κών δυ­νά­με­ών μας… και μετά βλέ­που­με.

Το ΚΚΕ, επί­σης σωστά, θέτει ως στρα­τη­γι­κό στόχο του σε μια τέ­τοια πε­ρί­ο­δο τη διεκ­δί­κη­ση επα­να­στα­τι­κών ανα­τρο­πών προς την ερ­γα­τι­κή-λαϊ­κή εξου­σία και τον σο­σια­λι­σμό. Αξιο­ποιώ­ντας μά­λι­στα τη μα­ζι­κή εμπει­ρία από την τα­χύ­τα­τη συν­θη­κο­λό­γη­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ μπρο­στά στο «μέ­τω­πο» των δα­νει­στών και της ντό­πιας κυ­ρί­αρ­χης τάξης, υπο­γραμ­μί­ζει ότι οι ανα­τρο­πές θα πρέ­πει να διεκ­δι­κη­θούν χωρίς τη «δια­με­σο­λά­βη­ση των κοι­νο­βου­λευ­τι­κών αυ­τα­πα­τών» και, ακόμα πε­ρισ­σό­τε­ρο, χωρίς τις εν­διά­με­σες στρα­τη­γι­κές των «στα­δί­ων» που κα­θό­ρι­σαν την πο­λι­τι­κή του κόμ­μα­τος στις με­γά­λες δε­κα­ε­τί­ες μετά την υιο­θέ­τη­σή τους το 1934 και τις οποί­ες η ση­με­ρι­νή ηγε­σία ταυ­τί­ζει με τον ρε­φορ­μι­σμό.

Όμως σε τι συ­γκε­κρι­μέ­νη πο­λι­τι­κή οδη­γεί αυτός ο κα­λο­δε­χού­με­νος στρα­τη­γι­κός-θε­ω­ρη­τι­κός επα­να­προσ­διο­ρι­σμός; Πώς με­τα­φρά­ζε­ται στο κρί­σι­μο ζή­τη­μα των πο­λι­τι­κών συμ­μα­χιών; Πώς απα­ντά στο ζή­τη­μα της ανα­γκαί­ας συ­γκέ­ντρω­σης δύ­να­μης, ώστε αυτοί οι με­γά­λοι στό­χοι να πα­ρου­σια­στούν στα μάτια των μαζών ως επι­τεύ­ξι­μοι και, κατά συ­νέ­πεια, ως αξιό­πι­στοι;

100 χρό­νια μετά την Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση γνω­ρί­ζου­με ότι οι επα­να­στα­τι­κές ανα­τρο­πές είναι επι­τεύ­ξι­μες και ρε­α­λι­στι­κές, όταν οι ερ­γα­τι­κές μάζες φτά­σουν οι ίδιες, μέσα από την πο­λι­τι­κή εμπει­ρία τους, στην από­φα­ση να συ­γκρου­στούν και να σπά­σουν τον «τοίχο» του κα­πι­τα­λι­σμού. Το κρί­σι­μο ερώ­τη­μα για όσους σωστά επι­μέ­νουν αδιάλ­λα­κτα στην προ­ο­πτι­κή της σο­σια­λι­στι­κής απε­λευ­θέ­ρω­σης είναι το τι κά­νου­με σε συν­θή­κες που δεν είναι (ή δεν είναι ακόμα) άμεσα επα­να­στα­τι­κές, για να συμ­βά­λου­με στην αλ­λα­γή των δια­θέ­σε­ων των μαζών προς τον επα­να­στα­τι­κό δρόμο.

Στο ερώ­τη­μα αυτό η 3η Διε­θνής, στην εποχή του Λένιν, έχει δώσει το κέ­ντρο μιας απά­ντη­σης στο 3ο και στο 4ο Συ­νέ­δριό της: Ενιαίο Μέ­τω­πο, Με­τα­βα­τι­κό Πρό­γραμ­μα και με­τα­βα­τι­κή πο­λι­τι­κή. Είναι εντυ­πω­σια­κό το γε­γο­νός ότι το πο­λυ­σέ­λι­δο κεί­με­νο των «Θέ­σε­ων της ΚΕ» προς το 20ό συ­νέ­δριο του ΚΚΕ δεν έχει στο πα­ρα­μι­κρό να συμ­βά­λει πάνω σε αυτό το κα­θο­ρι­στι­κό ζή­τη­μα, πάνω δη­λα­δή στα ερω­τή­μα­τα που θα κρί­νουν την πα­ρέμ­βα­ση των κο­μου­νι­στών σε μια τέ­τοια καυτή, αλλά και ευ­με­τά­βλη­τη πο­λι­τι­κο­κοι­νω­νι­κή συ­γκυ­ρία.

Στην εποχή του 3ου και του 4ου Συ­νε­δρί­ου της Κο­μι­ντέρν, υπήρ­ξε εσω­τε­ρι­κή αντι­πο­λί­τευ­ση απέ­να­ντι στις θέ­σεις του Λένιν και των μπολ­σε­βί­κων για το Ενιαίο Μέ­τω­πο και το Με­τα­βα­τι­κό Πρό­γραμ­μα. Ήταν η αρι­στε­ρί­στι­κη τάση –κυ­ρί­ως της νέας ηγε­σί­ας του γερ­μα­νι­κού ΚΚ– της «θε­ω­ρί­ας της επί­θε­σης». Που είχε πά­ντως την εντι­μό­τη­τα να δο­κι­μά­ζει στην πράξη την άποψή της, κα­λώ­ντας «από τα πάνω» και απρο­ε­τοί­μα­στα σε εξε­γερ­τι­κές γε­νι­κές απερ­γί­ες, που κα­τέ­λη­γαν σε απο­μο­νω­τι­κές ήττες.

«Τρι­το­πε­ριο­δι­σμός»

Το ΚΚΕ –προ­φα­νώς– δεν κι­νεί­ται με τέ­τοια λο­γι­κή. Αντί­θε­τα, στην απερ­για­κή δράση κατά του ασφα­λι­στι­κού του Κα­τρού­γκα­λου επέ­δει­ξε μια κατά πολύ με­γα­λύ­τε­ρη «σω­φρο­σύ­νη» και αυ­το­συ­γκρά­τη­ση απ’ ό,τι απαι­τού­σαν οι συν­θή­κες. Όμως, στην ιστο­ρία του επα­να­στα­τι­κού κι­νή­μα­τος υπάρ­χει μια άλλη «στιγ­μή», όπου συν­δυά­στη­κε ένας ακα­τά­σχε­τος αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κός βερ­μπα­λι­σμός με μια επί της ου­σί­ας προ­κλη­τι­κή πο­λι­τι­κή πα­θη­τι­κό­τη­τα. Είναι η πε­ρί­ο­δος του 1927-1929, όταν η ηγε­σία των Ζι­νό­βιεφ-Στά­λιν στην Κο­μι­ντέρν δή­λω­νε ότι ο κα­πι­τα­λι­σμός έχει ει­σέλ­θει στην «3η και τε­λευ­ταία πε­ρί­ο­δό του», όπου κάθε πο­λι­τι­κή δράση πέραν της απαί­τη­σης της σο­σια­λι­στι­κής ανα­τρο­πής θα ήταν απα­ρά­δε­κτη και όπου απορ­ρι­πτό­ταν κάθε συμ­μα­χία με άλλα ερ­γα­τι­κά τμή­μα­τα, τα οποία συλ­λή­βδην χα­ρα­κτη­ρί­ζο­νταν ως «σο­σιαλ­φα­σί­στες».

Τρα­γι­κή συ­νέ­πεια αυτής της πο­λι­τι­κής ήταν ο αφο­πλι­σμός του ΚΚ στη Γερ­μα­νία, που θε­ώ­ρη­σε ότι «μετά τον Χί­τλερ έρ­χε­ται η σειρά μας», απέρ­ρι­ψε την τα­κτι­κή του ενιαί­ου ερ­γα­τι­κού με­τώ­που απέ­να­ντι στην άνοδο των ναζί και έφτα­σε σε μια τα­πει­νω­τι­κή ήττα, από την οποία δεν ανέ­καμ­ψε ποτέ.

Έχου­με την εντύ­πω­ση ότι –τη­ρου­μέ­νων πολ­λών ιστο­ρι­κών ανα­λο­γιών– η πραγ­μα­τι­κή πο­λι­τι­κή του ΚΚΕ εμπνέ­ε­ται κυ­ρί­ως από την «τρι­το­πε­ριο­δι­κή» ανά­λυ­ση και στρα­τη­γι­κή. Αξί­ζει να ση­μειώ­σου­με ότι η «τρίτη πε­ρί­ο­δος» υπήρ­ξε ένα σύ­ντο­μο διάλ­λει­μα στην πο­λι­τι­κή της στα­λι­νι­κής Κο­μι­ντέρν, το οποίο ακο­λού­θη­σε μια βίαιη στρο­φή δεξιά, η στρο­φή στα Λαϊκά Μέ­τω­πα, τις αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κές συμ­μα­χί­ες και τε­λι­κά στην εμπέ­δω­ση της στρα­τη­γι­κής των στα­δί­ων, σε όλα δη­λα­δή τα στοι­χεία τα οποία η ση­με­ρι­νή ηγε­σία του ΚΚΕ δη­λώ­νει ότι ανα­γνω­ρί­ζει ως συμ­πτώ­μα­τα του ρε­φορ­μι­σμού.

Αυτή η αί­σθη­ση επι­βε­βαιώ­νε­ται από τις στρο­φές του ΚΚΕ σε κά­ποια «ευαί­σθη­τα» θέ­μα­τα, όπως η ιστο­ρία του κόμ­μα­τος και οι θέ­σεις του για τον κίν­δυ­νο πο­λέ­μου.

Η Ελένη Μπέ­λου, σε άρθρο της στον «Ρι­ζο­σπά­στη» και στην ιστο­σε­λί­δα του ΚΚΕ, υπο­γράμ­μι­σε: «το κο­μου­νι­στι­κό κί­νη­μα δεν συ­γκρού­στη­κε σε έκτα­ση και βάθος με τον με­του­σιω­μέ­νο σε σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία οπορ­του­νι­σμό για να αντι­με­τω­πί­σει με επα­να­στα­τι­κή ετοι­μό­τη­τα και ωρι­μό­τη­τα τις με­γά­λες οι­κο­νο­μι­κές κρί­σεις της δε­κα­ε­τί­ας του 1930, τους ιμπε­ρια­λι­στι­κούς πο­λέ­μους και την έξοδο από αυ­τούς, διεκ­δι­κώ­ντας την επα­να­στα­τι­κή εξου­σία. Αντί­θε­τα, πολλά κο­μου­νι­στι­κά κόμ­μα­τα υπο­τά­χθη­καν χωρίς επα­να­στα­τι­κή στρα­τη­γι­κή και ευ­ε­λι­ξία τα­κτι­κής στα αντι­φα­σι­στι­κά μέ­τω­πα, στή­ρι­ξαν μέσω λαϊ­κών με­τώ­πων και συμ­με­το­χής σε κυ­βερ­νή­σεις συ­νερ­γα­σί­ας την κα­πι­τα­λι­στι­κή με­τα­πο­λε­μι­κή ανα­συ­γκρό­τη­ση».

Είναι μια θέση που εν πολ­λοίς απο­κα­θι­στά την τρο­τσκι­στι­κή κρι­τι­κή στην πο­λι­τι­κή των ΚΚ στα 1930-1940-1950…, λέ­γο­ντας πράγ­μα­τα για τα οποία πολ­λοί αγω­νι­στές/στριες δια­γρά­φτη­καν, συ­κο­φα­ντή­θη­καν και απο­μο­νώ­θη­καν πο­λι­τι­κά. Την ίδια στιγ­μή, όμως, το ΚΚΕ έχει… απο­κα­τα­στή­σει κομ­μα­τι­κά τον Ν. Ζα­χα­ριά­δη, δη­λα­δή τον Γε­νι­κό Γραμ­μα­τέα που έχει την κύρια ευ­θύ­νη για την επι­βο­λή στο ΚΚΕ της γραμ­μής των αντι­φα­σι­στι­κών με­τώ­πων, των λαϊ­κών με­τώ­πων, της συμ­με­το­χής ή ανο­χής σε αστι­κές κυ­βερ­νή­σεις συ­νερ­γα­σί­ας (σύμ­φω­νο Σο­φού­λη-Σκλά­βαι­να) και του δια­χω­ρι­σμού του ζη­τή­μα­τος του πο­λέ­μου από το ζή­τη­μα της διεκ­δί­κη­σης της εξου­σί­ας. Πα­ρε­μπι­πτό­ντως, ο Άρης Βε­λου­χιώ­της, που αντι­στά­θη­κε έμπρα­κτα σε αυτή τη γραμ­μή στην πιο κρί­σι­μη στιγ­μή, έχει μεν απο­κα­τα­στα­θεί πο­λι­τι­κά, αλλά όχι ακόμα… κομ­μα­τι­κά. Αυτές οι αμ­φι­ση­μί­ες στο έδα­φος της ιστο­ρί­ας, σε συν­δυα­σμό κυ­ρί­ως με την πραγ­μα­τι­κή-κα­θη­με­ρι­νή πο­λι­τι­κή του ΚΚΕ, ενι­σχύ­ουν την εκτί­μη­ση περί της αστά­θειας, της αβε­βαιό­τη­τας (και της προ­σω­ρι­νό­τη­τας;) στη γε­νι­κή ιδε­ο­λο­γι­κή στρο­φή του.

Πό­λε­μος

Η Κε­ντρι­κή Επι­τρο­πή του ΚΚΕ, σωστά, εντο­πί­ζει ότι η όξυν­ση των ελ­λη­νο­τουρ­κι­κών σχέ­σε­ων εγκυ­μο­νεί τον κίν­δυ­νο πο­λε­μι­κής εμπλο­κής (θέση 12). Επί­σης σωστά εντο­πί­ζει ότι ένας τέ­τοιος πό­λε­μος «έτσι κι αλ­λιώς, όπως και να εκ­δη­λω­θεί, σή­με­ρα θα είναι ιμπε­ρια­λι­στι­κός» (θέση 44). Από αυτές τις εκτι­μή­σεις προ­κύ­πτουν τα κα­θή­κο­ντα: «σε πε­ρί­πτω­ση πο­λε­μι­κής εμπλο­κής της Ελ­λά­δας σε ιμπε­ρια­λι­στι­κό πό­λε­μο… το Κόμμα πρέ­πει… να ηγη­θεί στην ορ­γά­νω­ση της ερ­γα­τι­κής-λαϊ­κής πάλης για να βγει η Ελ­λά­δα από τον πό­λε­μο. Αυτό προ­ϋ­πο­θέ­τει όχι μόνο να ητ­τη­θεί ο όποιος πι­θα­νός ιμπε­ρια­λι­στής ει­σβο­λέ­ας… αλλά να ητ­τη­θεί ολο­κλη­ρω­τι­κά και η ίδια η εγ­χώ­ρια αστι­κή τάξη…». Η ΚΕ δη­λώ­νει ότι «απαι­τεί­ται οπωσ­δή­πο­τε ιδιαί­τε­ρη δου­λειά σε μη επα­να­στα­τι­κές συν­θή­κες για την επι­τυ­χή δη­μιουρ­γία των προ­ϋ­πο­θέ­σε­ων ήττας της εγ­χώ­ριας και ξένης αστι­κής τάξης». Εδώ προ­κύ­πτει ξανά το ερώ­τη­μα: Αυτές οι θέ­σεις πώς με­τα­φρά­ζο­νται στην πραγ­μα­τι­κή πο­λι­τι­κή του ΚΚΕ, στην προ­πα­γάν­δα του, στην αρ­θρο­γρα­φία του «Ρι­ζο­σπά­στη», στις δη­λώ­σεις βου­λευ­τών και ηγε­τι­κών στε­λε­χών του;

Πώς συν­δυά­ζο­νται με τις θέ­σεις του ΚΚΕ για το Κυ­πρια­κό, που προ­κά­λε­σαν εν­θου­σια­σμό στην εθνι­κι­στι­κή «φι­λο-ενω­τι­κή» ακρο­δε­ξιά και πα­γω­μά­ρα στην Αρι­στε­ρά, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νου του ΑΚΕΛ; Πώς συν­δυά­ζο­νται με τις δε­κά­δες κα­ταγ­γε­λί­ες της Τουρ­κί­ας για «αμ­φι­σβή­τη­ση της Λω­ζά­νης» στο Αι­γαίο και την ταυ­τό­χρο­νη σιωπή για τις στην πράξη ανα­θε­ω­ρή­σεις της Λω­ζά­νης από την «εγ­χώ­ρια αστι­κή τάξη»; Πώς συν­δυά­ζο­νται με τη σιωπή στα ζη­τή­μα­τα των εξο­πλι­σμών; Πώς συν­δυά­ζο­νται με τις δη­λώ­σεις Κου­τσού­μπα, που διέ­γνω­σε επι­θε­τι­κό­τη­τα εκ μέ­ρους της… Αλ­βα­νί­ας και της… ΠΓΔΜ στα Βαλ­κά­νια; Ποια πραγ­μα­τι­κή γραμ­μή «προ­ε­τοι­μά­ζουν» («σε συν­θή­κες μη επα­να­στα­τι­κές»…) αυτές οι θέ­σεις για το τρα­γι­κό εν­δε­χό­με­νο μιας ελ­λη­νο­τουρ­κι­κής πο­λε­μι­κής σύ­γκρου­σης; Είναι κα­θα­ρό ότι το ΚΚΕ του­λά­χι­στον απέ­χει από τα κα­θή­κο­ντα της ανα­γκαί­ας αντι­πα­ρά­θε­σης με τον εθνι­κι­σμό και της ρήξης με την καλ­λιερ­γού­με­νη «εθνι­κή ομο­ψυ­χία» στα θέ­μα­τα του ελ­λη­νο­τουρ­κι­κού αντα­γω­νι­σμού.

Τα ζη­τή­μα­τα του πο­λέ­μου, τα αντι­ι­μπε­ρια­λι­στι­κά κα­θή­κο­ντα, μπο­ρούν να τε­θούν με πραγ­μα­τι­κούς όρους μόνο σε άμεσο συν­δυα­σμό με τα κα­θή­κο­ντα της ανα­τρο­πής της λι­τό­τη­τας, της ανα­τρο­πής του μνη­μο­νια­κού νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού, με μέ­τω­πο των ερ­γα­τι­κών-αρι­στε­ρών δυ­νά­με­ων, που θα ανα­με­τρη­θεί με αυτές τις προ­κλή­σεις εδώ και τώρα. Και η συμ­με­το­χή του ΚΚΕ στις πρω­το­βου­λί­ες για τη συ­γκρό­τη­ση ενός τέ­τοιου «στρα­το­πέ­δου» θα ήταν μια από τις πιο χαρ­μό­συ­νες ει­δή­σεις που θα μπο­ρού­σα­με να πε­ρι­μέ­νου­με.

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την «Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά», φ. 380 (22/3/17)