Τον Φλεβάρη του 1917 οι εργάτες και οι φαντάροι της Πετρούπολης ανέτρεψαν τον Τσάρο. Η Ρωσία έγινε μέσα σε δυο μέρες και νύχτες από απόλυτη μοναρχία -η πιο σκοταδιστική και καταπιεστική στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο- Δημοκρατία. Για την ακρίβεια, όπως θα παρατηρούσε λίγους μήνες μετά ο Λένιν «απ’ όλες τις εμπόλεμες χώρες η Ρωσία είναι σήμερα η πιο ελεύθερη χώρα στον κόσμο».
Το συμπέρασμα που έβγαζε η πλειοψηφία της Αριστεράς της εποχής ήταν ότι έπρεπε να υποστηρίξει το νέο καθεστώς, να αναλάβει μερίδιο στη διακυβέρνησή του. Η προοπτική της ήταν μια κοινοβουλευτική δημοκρατία όπου η κυβέρνηση θα εφάρμοζε φιλολαϊκή πολιτική -τουλάχιστον στις διακηρύξεις. Ο Λένιν έβγαζε το αντίθετο συμπέρασμα. Όταν επέστρεψε στην επαναστατημένη Ρωσία αιφνιδίασε όχι μόνο τους αντιπάλους του αλλά και τους συντρόφους του στο μπολσεβίκικο κόμμα με τις «Θέσεις του Απρίλη». Υποστήριζε:
«Όχι κοινοβουλευτική δημοκρατία-επιστροφή από τα σοβιέτ των εργατών βουλευτών σε αυτή θα ήταν βήμα προς τα πίσω- αλλά δημοκρατία των σοβιέτ των εργατών, των εργατών γης και των αγροτών βουλευτών σε όλη τη χώρα, από τα κάτω ως τα πάνω. Κατάργηση της αστυνομίας, του στρατού, της υπαλληλίας. Η αμοιβή όλων των υπαλλήλων, που θα είναι όλοι τους αιρετοί και ανακλητοί σε κάθε στιγμή, να μην ξεπερνά τη μέση αμοιβή ενός καλού εργάτη».
Το συμπέρασμα που έβγαζε η πλειοψηφία της Αριστεράς της εποχής ήταν ότι έπρεπε να υποστηρίξει το νέο καθεστώς, να αναλάβει μερίδιο στη διακυβέρνησή του. Η προοπτική της ήταν μια κοινοβουλευτική δημοκρατία όπου η κυβέρνηση θα εφάρμοζε φιλολαϊκή πολιτική -τουλάχιστον στις διακηρύξεις. Ο Λένιν έβγαζε το αντίθετο συμπέρασμα. Όταν επέστρεψε στην επαναστατημένη Ρωσία αιφνιδίασε όχι μόνο τους αντιπάλους του αλλά και τους συντρόφους του στο μπολσεβίκικο κόμμα με τις «Θέσεις του Απρίλη». Υποστήριζε:
«Όχι κοινοβουλευτική δημοκρατία-επιστροφή από τα σοβιέτ των εργατών βουλευτών σε αυτή θα ήταν βήμα προς τα πίσω- αλλά δημοκρατία των σοβιέτ των εργατών, των εργατών γης και των αγροτών βουλευτών σε όλη τη χώρα, από τα κάτω ως τα πάνω. Κατάργηση της αστυνομίας, του στρατού, της υπαλληλίας. Η αμοιβή όλων των υπαλλήλων, που θα είναι όλοι τους αιρετοί και ανακλητοί σε κάθε στιγμή, να μην ξεπερνά τη μέση αμοιβή ενός καλού εργάτη».
Αυτά τα σοβιέτ, τα συμβούλια των αντιπροσώπων, έλεγε ο Λένιν: «αναπαράγουν εκείνο τον τύπο του κράτους που επεξεργάστηκε η Κομμούνα του Παρισιού και που ο Μαρξ τον ονόμασε ‘πολιτική μορφή που ανακαλύφθηκε επιτέλους, και με την οποία μπορεί να συντελεστεί η οικονομική απελευθέρωση των εργαζομένων».
Αυτές οι θέσεις ήταν «σκάνδαλο». Όταν ο Λένιν τις διάβασε σε μια κοινή εκδήλωση των μπολσεβίκων και των μενσεβίκων, ακούστηκαν φωνές ότι πρόκειται για «αναρχικά παραληρήματα». Οι ίδιες κατηγορίες ακούστηκαν λίγους μήνες μετά, όταν κυκλοφορούσε το βιβλίο του Κράτος και Επανάσταση.
Σ’ αυτό το βιβλίο ο Λένιν υποστηρίζει ότι η εργατική τάξη δεν μπορεί να πάρει το κράτος στα χέρια της και να το βάλει να δουλέψει για λογαριασμό της. Κάθε κράτος είναι όργανο ταξικής κυριαρχίας και το υπάρχον κράτος είναι αστικό, δηλαδή όργανο κυριαρχίας της αστικής τάξης. Αυτό ισχύει ακόμα για την πιο ελεύθερη και ευνομούμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία. Και σ’ αυτήν, την οικονομική εξουσία την έχουν οι καπιταλιστές και τις πιο σημαντικές αποφάσεις τις παίρνουν μηχανισμοί που δεν εκλέγει και δεν ελέγχει κανείς/μια.
Γι’ αυτό το κράτος δεν μπορεί να αλλάξει κομμάτι-κομμάτι. Η εργατική τάξη πρέπει να το συντρίψει, να το «ανατινάξει», «να μην αφήσει πέτρα πάνω στην πέτρα» για να απελευθερώσει τον εαυτό της και όλους τους καταπιεσμένους.
Η εργατική τάξη χρειάζεται το κράτος, δηλαδή την οργανωμένη βία, επέμενε ο Λένιν, για να κατανικήσει την αντίσταση των εκμεταλλευτών. Όμως, πρόκειται για ένα «μισο-κράτος», για την οργάνωση της μεγάλης πλειοψηφίας εις βάρος της μικρής μειοψηφίας που δεν θα έχει ανάγκη τον στρατό, την αστυνομία, τους γραφειοκρατικούς μηχανισμούς του αστικού κράτους.
«Κάθε μαγείρισσα θα κυβερνάει το κράτος» είναι μια από τις πιο χτυπητές εκφράσεις του Λένιν -οι «βουλευτές» αντιπρόσωποι θα είναι ανακλητοί, θα εκλέγονται από τους χώρους δουλειάς, θα αμείβονται όπως οι συνάδελφοί τους και θα έχουν ευθύνη όχι μόνο να νομοθετούν αλλά και να εφαρμόζουν τις αποφάσεις τους.
Να ατροφήσει
Αυτό το κράτος θα είναι προορισμένο να εξαφανιστεί, να ατροφήσει, όσο η κοινωνία θα προχωράει στο χτίσιμο του σοσιαλισμού.
Η κριτική του Λένιν στη «δεισιδαιμονία του κράτους» ήταν αυτό που προκαλούσε τις έντονες κατηγορίες από τους αντιπάλους των μπολσεβίκων στην αριστερά. Όμως, όπως δείχνει ακόμα και μια γρήγορη ανάγνωση του Κράτος και Επανάσταση, ο Λένιν ξεθάβει τις απόψεις των ίδιων των Μαρξ και Ένγκελς για το κράτος. Αυτή την κληρονομιά την είχε θάψει η σοσιαλδημοκρατία για δεκαετίες.
Οι μπολσεβίκοι ανήκαν από τα πρώτα τους βήματα στην πιο αριστερή, την επαναστατική πτέρυγα του διεθνούς σοσιαλιστικού κινήματος που ήταν οργανωμένο στη Δεύτερη Διεθνή. Στις αρχές του 20ου αιώνα η Ρόζα Λούξεμπουργκ είχε δώσει μια συντριπτική απάντηση στις απόψεις που έλεγαν ότι ο δρόμος για την αλλαγή της κοινωνίας και εν τέλει τον σοσιαλισμό, περνάει από τη βαθμιαία μεταρρύθμιση του καπιταλισμού και του κράτους του. Ο τίτλος του βιβλίου της έβαζε το δίλημμα: Μεταρρύθμιση ή Επανάσταση; Αυτή η διαμάχη είχε τελειώσει με την επικράτηση των «ορθόδοξων» απόψεων στη γερμανική σοσιαλδημοκρατία και διεθνώς. Ιδεολογικός εκπρόσωπος αυτού του ρεύματος που δήλωνε μαρξιστικό, ήταν ο Κ. Κάουτσκι, ο «πάπας του μαρξισμού».
Όμως, η επικράτηση ήταν μόνο επιφανειακή. Η απόκλιση ανάμεσα στους ρεφορμιστές, όποια φρασεολογία και αν χρησιμοποιούσαν, και τους επαναστάτες μεγάλωσε τα επόμενα χρόνια. Οι πρώτοι έριχναν το βάρος τους στις εκλογικές μάχες και τις άμεσες ή έμμεσες εκλογικές συμμαχίες με τους «προοδευτικούς», «φιλειρηνικούς» αστούς. Οι δεύτεροι επέμεναν ότι η εργατική τάξη πρέπει να στηριχτεί στους δικούς της αγώνες για να κερδίσει κατακτήσεις τώρα και στην επανάσταση σαν προοπτική απέναντι σε ένα σύστημα που γεννούσε στρατιωτικούς ανταγωνισμούς και έφερνε πιο κοντά τον πόλεμο.
Το 1914 οι ρεφορμιστές όλων των χωρών τάχτηκαν στο πλευρό των αρχουσών τάξεων όταν ξέσπασε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Αλλού μπήκαν στις αστικές κυβερνήσεις, αλλού τις στήριξαν, και παντού έβαλαν πλάτη σε συμφωνίες «κοινωνικής ειρήνης» μέχρι η «πατρίδα» να περάσει τη δοκιμασία του πολέμου. Η στρατηγική της διαχείρισης του αστικού κράτους σήμαινε την συναίνεση στη μεγαλύτερη σφαγή που είχε γνωρίσει η ανθρωπότητα.
Η αντιπολεμική διεθνιστική αριστερά που άρχισε να διαμορφώνεται κόντρα σε αυτή την προδοσία, προχώρησε και σε αμφισβήτηση της συνολικής στρατηγικής της προπολεμικής σοσιαλδημοκρατίας. Η συζήτηση για το κράτος τον χαρακτήρα του, την σχέση του με τον καπιταλισμό και τους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς ήταν κομμάτι αυτών των διεργασιών. Οι «Θέσεις του Απρίλη» και το «Κράτος και Επανάσταση» ήταν μια από τις καίριες συμβολές του Λένιν. Τα επαναστατικά κόμματα που άρχισαν να διαμορφώνονται στη φωτιά που άναψε η Ρώσικη Επανάσταση, έβαλαν αυτές τις θέσεις στο κέντρο της στρατηγικής τους.
Από τότε μέχρι σήμερα, ο «κοινοβουλευτικός δρόμος» έχει δείξει ξανά και ξανά τα αδιέξοδά του. Σήμερα ζούμε την κατηφόρα της κυβέρνησης ενός αριστερού κόμματος που δήλωνε ότι θα τους «ταράξουμε στην νομιμότητα» και εγγυόταν την «συνέχεια του κράτους» και των θεσμών του. Ο δρόμος του Λένιν παραμένει ο μόνος ρεαλιστικός.
Λέανδρος Μπόλαρης
Πηγή : ergatiki
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου