Κώστας Βεργόπουλος: “Το αγροτικό ζήτημα” και ο Μάης του ‘68

Πάνος Γκαργκάνας 15/11/2017, ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ No 1299

Ο Κώστας Βεργόπουλος που πέθανε την περασμένη βδομάδα στο Παρίσι είχε μια ξεχωριστή συμβολή στην ανάλυση του ελληνικού καπιταλισμού, πολύτιμη για όποια τμήματα της Αριστεράς θα ήξεραν να την αξιοποιήσουν.

Το βιβλίο του “Το αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα” αντιμετωπίζει ένα από τα βασικά ζητήματα που απασχόλησαν για πολλά χρόνια την Αριστερά και συγκεκριμένα το ερώτημα αν και κατά πόσο ο αγροτικός τομέας είναι στοιχείο υπανάπτυξης, “κατάλοιπο” άλλων εποχών, ή αναπόσπαστα ενταγμένος στη διαμόρφωση του καπιταλισμού στην Ελλάδα.

Στο εσώφυλλο της έκδοσης του βιβλίου από τον Εξάντα στη Μεταπολίτευση σημειώνεται ότι:

“Στην Ελλάδα, η γεωργική παραγωγή οργανώνεται πάνω σε βάσεις πολύ διαφορετικές απ' ό,τι η υπόλοιπη αστική οικονομία,¨η εργασία παραμένει κατά κανόνα οικογενειακή και όχι μισθωτή και παράλληλα το ιδιωτικό επιχειρηματικό κεφάλαιο αποφεύγει την ακινητοποίησή του σ' αυτόν τον τομέα παραγωγής. Έτσι στην ελληνική γεωργία οι άμεσοι παραγωγοί είναι συνήθως και τυπικοί ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής τους, ο δε κύριος τύπος αγροτικής παραγωγικής μονάδας δεν είναι η καπιταλιστική επιχείρηση αλλά η οικογενειακή.

Ποιο είναι το νόημα αυτής της αγροτικής 'παρέκκλισης';

Η παραδοσιακή θεωρία αντιλαμβάνεται αυτή την παρέκκλιση ως μιαν αρχαϊκή επιβίωση ορισμένων προκαπιταλιστικών στοιχείων μέσα στα πλαίσια του σύγχρονου αστικού τρόπου παραγωγής και προβλέπει την αναπόφευκτη τελική εξάλειψή της.

Τελείως διαφορετική είναι η στάση του παρόντος βιβλίου απέναντι στο ίδιο ερώτημα. Οι οικονομικές ανισομέρειες, οι 'παρεκκλίσεις', οι κοινωνικές δυσμορφίες δεν αντιμετωπίζονται ως επιβιώσεις παλαιότερων κοινωνικών κατηγοριών, αλλά ως συνθήκες θεμελιώδεις και απαραίτητες για τη λειτουργία και την ανάπτυξη του κεφαλαίου. ...

Σύγχρονο δημιούργημα

Μετά την αγροτική μεταρρύθμιση του 1917 στην Ελλάδα, η οικογενειακή αγροτική παραγωγή εξετάζεται όχι τόσο ως επιβίωση μιας παραδοσιακής αρχαϊκής δομής, αλλά κυρίως ως ένα νέο και σύγχρονο δημιούργημα, αναπαραγόμενο από το αστικό σύστημα. Στο βιβλίο αυτό δείχνεται η απόλυτη συμπληρωματικότητα ανάμεσα στην οικογενειακή γεωργία και τον καπιταλισμό. Γίνεται έτσι σαφές ότι η σημερινή εξαθλίωση του Έλληνα αγρότη δεν σχετίζεται με τον απομονωτισμό και τον υποτιθέμενο αρχαϊκό χαρακτήρα της ελληνικής γεωργίας αλλά αντίθετα αποτελεί μια συνέπεια του ραγδαίου εκσυγχρονισμού της και της εντεινόμενης ενσωμάτωσης του αγροτικού τομέα στο οικονομικοκοινωνικό σύνολο”.

Και στην πρώτη σελίδα του βιβλίου ο ίδιος ο Κώστας Βεργόπουλος, κάτω από τον απλό τίτλο “Ειδοποίηση”, χρεώνει αυτή του την εργασία στο κίνημα της περιόδου:

“Το βιβλίο αυτό φιλοδοξεί να υπερβεί το επίπεδο της απλής καταγραφής των ατομικών επιστημονικών αναζητήσεων που εξαντλούνται στους ακαδημαϊκούς χώρους των Πανεπιστημίων, των εργαστηρίων και των βιβλιοθηκών. Πέρα από αυτό, μόνιμη αγωνία του είναι να λάβει μέρος στη διαδικασία διαμόρφωσης της απελευθερωτικής ματιάς που αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας και στον κόσμο γενικότερα. Για τούτο, ο συγγραφέας αυτού του βιβλίου με ειλικρίνεια αλλά και μ' ευχαρίστηση ομολογεί τα χρέη του αλλά και τις προθέσεις του. Τόσο ο πρόσφατος αγώνας του λαού μας και της νεολαίας του κατά της στρατιωτικής δοκτατορίας και των άλλων καταπιεστικών μορφών, όσο και η άνθιση του γαλλικού Μάη του 1968 και των προεκτάσεών του, ανέδειξαν με αδιαμφισβήτητο τρόπο τη δυναμική οντότητα του λαϊκού παράγοντα. Έτσι, πέρα από τα απλά πλαίσια ιστορικής αναφοράς, οι εμπειρίες αυτές λειτούργησαν οργανικά μέσα από τη σύλληψη και την επεξεργασία του κειμένου που ακολουθεί. ... Παρίσι 10.12.1974, Κ.Β.”

Πάνω στην επέτειο του Πολυτεχνείου και λίγους μήνες πριν από τα 50 χρόνια από τον Μάη του ‘68, ο Κώστας Βεργόπουλος με το θάνατό του ήρθε να θυμίσει πόσα πολλά χρωστάμε σε εκείνη την ανάταση του κινήματος.