Η Αριστερά Και Ο Ιμπεριαλισμός / του Λέανδρου Μπόλαρη

του Λέανδρου Μπόλαρη

Οι νέες εξελίξεις στη Συρία ανοίγουν ξανά μια συζήτηση που είχε πάρει μεγάλες διαστάσεις στην Αριστερά με επίκεντρο την Ουκρανία. Τι είχε συμβεί εκεί; Φασιστικό πραξικόπημα στο Κίεβο και αντιφασιστικός αγώνας στην ανατολική Ουκρανία; Υπάρχουν καλοί και κακοί σε αυτό τον πόλεμο; Το κοινό υπόβαθρο των διαφόρων λανθασμένων απαντήσεων που δίνονται για την Ουκρανία και επαναλαμβάνονται για τη Συρία σήμερα είναι μια βαθιά προβληματική αντίληψη για το τι είναι ιμπεριαλισμός.

Η επιβεβαίωση αυτής της εκτίμησης ήρθε πρόσφατα από μια αναπάντεχη κατεύθυνση. Την αντιπαράθεση ανάμεσα στο ΚΚΕ και το Κομμουνιστικό Εργατικό Κόμμα Ρωσίας (ΚΕΚΡ) στις σελίδες της Διεθνούς Κομμουνιστικής Επιθεώρησης (ΔΚΕ). Στο τελευταίο τεύχος της, δημοσιεύεται κείμενο του ΚΕΚΡ με τίτλο «Η πάλη των κομμουνιστών ενάντια στον ιμπεριαλισμό ως πηγή πολέμων» που συνοδεύεται από σχόλιο των μελών του ΚΚΕ στην συντακτική επιτροπή της ΔΚΕ1. Ο διάλογος είχε γίνει πέρσι, αλλά έγινε ευρύτερα γνωστός με ένα ολοσέλιδο άρθρο στην Εφημερίδα των Συντακτών την περασμένη βδομάδα.

Το αντικείμενο της διαφωνίας είναι η θέση του ΚΕΚΡ ότι οι ΗΠΑ και η ΕΕ είναι ιμπεριαλισμοί που «εξάγουν φασισμό». Άρα το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα χωρίς να «τάσσεται υπέρ της μιας ή της άλλης ιμπεριαλιστικής ομάδας» θα πρέπει παρόλα αυτά να κατευθύνει το κύριο χτύπημά του ενάντια σε αυτόν τον «εξαγώγιμο φασισμό». Η δικαιολόγηση βασίζεται στον ορισμό του φασισμού από την Κομιντέρν το 1935 και στην πολιτική της ΕΣΣΔ και του Στάλιν στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο: «το κομμουνιστικό κίνημα… να είναι ενάντιο στις φασιστικές εκφάνσεις του ιμπεριαλισμού, όπως έκαναν τα κόμματα που συμμετείχαν στην Κομμουνιστική Διεθνή και η Σοβιετική Ένωση, που προχώρησε σε προσωρινή συμμαχία με τις αντιφασιστικές δυνάμεις για την ταχύτερη συντριβή του φασισμού».

Το ΚΕΚΡ ισχυρίζεται ότι δεν χωρίζει τους ιμπεριαλιστές σε καλούς και κακούς. Στην απάντησή του στις κριτικές του ΚΚΕ (ΕφΣυν 29/9) οι μόνοι ιμπεριαλιστές είναι αυτοί που «εξάγουν φασισμό». Όπως γράφει «Όλα τα υπόλοιπα αστικά κράτη αποτελούν αντικείμενο πίεσης και ληστείας». Και φυσικά η «ταμπακιέρα» στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι η θέση του Καναδά ή της Ινδίας, αλλά της Ρωσίας. Ο ισχυρισμός ότι: «μόνο στη Συρία, στη Ρωσία και στη ΝοτιοΑνατολική Ουκρανία αυτή η πολιτική του εξαγώγιμου φασισμού συνάντησε σοβαρή αντίσταση και αντίδραση», το επιβεβαιώνει. Και πιο κάτω ρητά δηλώνεται ότι: «Ο πόλεμος στη ΝΑ Ουκρανία γίνεται, πρώτα απ’ όλα, εναντίον του αμερικανικού και δυτικού εξαγώγιμου φασισμού και των Ουκρανών πρωτοπαλίκαρών του. Και το να μη βλέπει κανείς αυτό σήμερα, σημαίνει ότι είναι θεωρητικά και πολιτικά “άοπλος”.»

Επίπεδο

Το ΚΕΚΡ είναι μια σχετικά μικρή οργάνωση στην Ρωσία, νοσταλγοί του Στάλιν που από τις γραμμές του έχουν ξεπηδήσει (για να αποχωρήσουν κάποια στιγμή) αντισημίτες όπως ο Ανπίλοφ. Η ποιότητα της κριτικής του στον «οπορτουνισμό» αποδεικνύεται από τους μύδρους που εξαπολύει σε ΚΚ της Δύσης επειδή υπερασπίζονται τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων και άλλων «σεξουαλικών μειονοτήτων». Το επίπεδο του «μαρξισμού» του το δείχνουν γελοιότητες όπως: «Εάν οι γερμανοί εθνικοσοσιαλιστές δεν ασκούσαν εσωτερική τρομοκρατική πολιτική και κατεύθυναν όλη τους την επιθετικότητα προς την εξωτερική πλευρά δεν θα έπαυαν να είναι φασίστες».

Είναι κρίμα λοιπόν που σχολιαστές και ρεύματα της Αριστεράς σπεύδουν να καλωσορίσουν τις θέσεις του, επειδή θεωρούν ότι τους προσφέρει πυρομαχικά ενάντια στους «ισαποστασάδηκες» που δεν μοιράζονται την ανάλυσή τους για την Ουκρανία για παράδειγμα. Η άποψη ότι ιμπεριαλισμός ταυτίζεται με τα μονοπώλια των ΗΠΑ και «μιας χούφτας χωρών», ότι είναι το άλλο όνομα της «αμερικάνικης επιθετικότητας», έχει μια μακρά παράδοση στην Αριστερά. Όμως, δεν παύει να είναι λάθος.

Η κριτική του ΚΚΕ σε αυτές τις θέσεις ξεκινάει από την σωστή αφετηρία ότι δεν υπάρχει καλός και κακός ιμπεριαλισμός, ότι δεν υπάρχουν ιμπεριαλιστές που «εξάγουν φασισμό» και άλλοι που τον αντιπαλεύουν. Σωστά επίσης, επισημαίνει ότι η πολιτική των «αντιφασιστικών μετώπων» της Κομιντέρν οδήγησε στην ταξική συνεργασία.

Όμως, δεν είναι απαλλαγμένη από προβλήματα. Τείνει, να ανάγει τους «ενδοϊμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς» σε κόντρες για τον έλεγχο των πρώτων υλών και των αγορών από διάφορες ομάδες του «χρηματιστικού κεφαλαίου». Στην Αφρική θέλουν τα μεταλλεύματα, στη Μέση Ανατολή το πετρέλαιο, στα Βαλκάνια εμπορικές οδούς. Οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί, όμως, δεν αφορούσαν ποτέ, ούτε στην εποχή του Λένιν ούτε σήμερα στην εποχή της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης μόνο τη λεηλασία πρώτων υλών. Αφορούσαν αυτό που οι αστοί αναλυτές ονομάζουν «γεωπολιτική» θέση της κάθε χώρας. Η ισχύ των όπλων της κρίνει τη δυνατότητά της να κρατήσει ή να αναβαθμίσει τη θέση της στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα.

Οι ΗΠΑ δεν εισέβαλαν στο Ιράκ για να πάρουν τα πετρέλαιά του για τον εαυτό τους, αλλά για να αποκτήσουν τη δυνατότητα να τα ελέγχουν σαν «χαρτί» στα παζάρια τους με τους άλλους ιμπεριαλιστές. Η σύγκρουση στην Ουκρανία δεν έχει ως αιτία των έλεγχο της βιομηχανίας του Ντονμπάς, αλλά το που θα γείρει μια χώρα που σε όλο τον 20ο αιώνα ήταν η «παραμεθόριος» των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.

Ένα βασικό μειονέκτημα της αντίληψης του ΚΚΕ για τον ιμπεριαλισμό (που το μοιράζονται, είναι αλήθεια, και πολλοί από τους επικριτές του) είναι η άποψη ότι η Ρωσία έγινε ιμπεριαλιστική από τη δεκαετία του ’90 και μετά. Η αλήθεια είναι ότι η Ρωσία του Στάλιν και του Χρουτσόφ ήταν ένας κρατικός καπιταλισμός και μια πυρηνική υπερδύναμη. Ήταν στην κορυφή της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας μαζί με τις ΗΠΑ.

Χωρίς τέτοια ξεκαθαρίσματα, δεν μπορούμε να παρακολουθήσουμε την πορεία του ιμπεριαλισμού στον 20ο αιώνα και στις μέρες μας. Κι έτσι ανοίγει η πόρτα για κάθε λογής αυταπάτες για το που βρίσκεται η δύναμη που θα συγκρουστεί με τους ιμπεριαλιστές.

Εργατική Αλληλεγγύη, νο 1193, 7 Οκτωβρίου 2015.

Σημειώσεις

1. «Η πάλη των κομμουνιστών ενάντια στον ιμπεριαλισμό ως πηγή πολέμων», Διεθνής Κομμουνιστική Επιθεώρηση, 24 Νοεμβρίου 2014.