Κλιματική κρίση : Ο Καπιταλισμός Απειλεί Τη Ζωή Στον Πλανήτη

Γρηγόρης Δαφνής

Ο άνθρωπος είναι μεν προϊόν της φύσης, σαν αποτέλεσμα της εξέλιξης, αλλά από την άλλη, με την δυνατότητα χρήσης των εργαλείων και σαν συνέπειά της, η κοινωνικοποίηση του δεν ακολουθεί την διαδικασία εξέλιξης των άλλων ζώων.

Είναι το μόνο ζώο που δεν αναπτύσσει νέες ικανότητες για να προσαρμόζεται σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο φυσικό περιβάλλον, αλλά αντίστροφα, με την χρήση εργαλείων, προσαρμόζει το περιβάλλον στις ανάγκες και στις επιθυμίες του. Αυτή η ικανότητα έδωσε στον άνθρωπο την δυνατότητα να εξελιχθεί με ταχύτατους ρυθμούς, που καμία σχέση δεν έχει με την διαδικασία εξέλιξης των άλλων οργανισμών.

Αυτή, όμως, η κυριαρχία του ανθρώπου στη φύση, δεν είναι αποτέλεσμα της ατομικής αλλά της κοινωνικής δράσης του. Η δράση αυτή, αναπτύσσεται μέσα στα συγκεκριμένα ιστορικά πλαίσια, μέσα από συγκεκριμένες κάθε φορά κοινωνικές σχέσεις παραγωγής.

Στα πρώτα στάδια ανάπτυξης του ανθρώπου, αυτές οι επεμβάσεις ήταν τοπικές και ήπιου χαρακτήρα. Στον καπιταλισμό, ιδιαίτερα στην ιμπεριαλιστική περίοδο, περίοδο παρακμής του καπιταλισμού και μέγιστης διεθνοποίησης της παραγωγής, οι παρεμβάσεις στο περιβάλλον γίνονται ολοένα και πιο καταστροφικές και σε πλανητική κλίμακα.Αυτές οι παρεμβάσεις έχουν προκαλέσει τεράστια οικολογικά προβλήματα. Η ρύπανση των θαλασσών, του αέρα, αλλά και του υπεδάφους, η τρύπα του όζοντος, η όξινη βροχή, η ερημοποίηση περιοχών, η αλόγιστη χρήση των πρώτων υλών, τα πυρηνικά “ατυχήματα”, οι καταστροφές στα χημικά εργοστάσια, η αλόγιστη χρήση νέων χημικών προϊόντων που παράγονται από τον άνθρωπο (πλαστικά, εντομοκτόνα, φυτοφάρμακα, κ.ά.), η μόλυνση των πόσιμων νερών του πλανήτη, οι βίαιες παρεμβάσεις στα οικοσυστήματα και κυρίως η κλιματική αλλαγή, απειλούν πλέον την συνέχιση της ζωής πάνω στη γη.

Το φαινόμενο του θερμοκηπίου και οι συνέπειες του

Η δημιουργία της ατμόσφαιρας, μαζί με την λειτουργία της φωτοσύνθεσης, παίζει ένα αποφασιστικό ρόλο για την ανάπτυξη και εξέλιξη της ζωής. Δημιουργείται ένα προστατευτικό περιβάλλον, με πολύ μεγάλη παραγωγή βιομάζας και η ύπαρξη του οξυγόνου (Ο2) επέτρεψε την αερόβια αναπνοή, η οποία μέσω της μεγάλης ενέργειας που μπορούν να δεσμεύουν οι οργανισμοί, έκανε δυνατή την εξέλιξη της ζωής προς τους ανώτερους οργανισμούς. Εκτός από αυτό, όμως, επέτρεψε την ρύθμιση και του κλίματος για την ανάπτυξη της ζωής.

Η ηλιακή ακτινοβολία αποτελούμενη από μια μεγάλη γκάμα ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων περνάει την ατμόσφαιρα χωρίς να υπάρχει δυνατότητα απορρόφησής της και φτάνει στη γη. Εκεί ένα μικρό μέρος απορροφάται, κυρίως με την φωτοσύνθεση, και το υπόλοιπο μετατρέπεται σε υπέρυθρη ακτινοβολία (θερμότητα), που αντακλάται και χάνεται στο διάστημα, ένα μέρος, όμως, από αυτήν κατακρατάται από τα μόρια των αερίων της ατμόσφαιρας, επιτρέποντας την σταθερότητα της θερμοκρασίας μέρας και νύκτας. Στους πλανήτες που δεν υπάρχει ατμόσφαιρα η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ μέρας νύκτας είναι 100 με 200 0C. Στην πραγματικότητα η ατμόσφαιρα λειτουργεί σαν ένα σεντόνι γύρω από την γη διατηρώντας μια θερμική ισορροπία.

Τα τελευταία κυρίως 70 χρόνια με την διοχέτευση τεράστιων ποσοτήτων αερίων του θερμοκηπίου, κυρίως διοξειδίου του άνθρακα, τα μόρια της ατμόσφαιρας έγιναν πιο πυκνά και έτσι το ποσό της θερμότητας που κατακρατάται είναι μεγαλύτερο. Το σεντόνι γύρω από την γη γίνεται… κουβέρτα. Λέγεται, μάλιστα, φαινόμενο θερμοκηπίου γιατί η λειτουργία του είναι παρόμοια με το διάφανο πλαστικό των θερμοκηπίων, που κατακρατεί την ανακλώμενη θερμότητα της γης θερμαίνοντας το θερμοκήπιο.

Το φαινόμενο του θερμοκηπίου και η σχέση του με την πανδημία του covid-19

Η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης, λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου, αποτελεί την αιτία για μια σειρά αλλαγές όπως η αύξηση της συχνότητας και της έντασης των ακραίων καιρικών φαινομένων (περιόδους ξηρασίας ή πλημμύρες), λιώσιμο των πάγων, αύξηση της στάθμης της θάλασσας κ.ά., που απειλούν με τεράστια καταστροφή την ανθρωπότητα, με ένα κλιματικό κραχ. Ταυτόχρονα, όμως, η κλιματική κρίση επηρεάζει και αποσταθεροποιεί τα οικοσυστήματα. Οικοσύστημα είναι το σύνολο των βιοτικών (το σύνολο των οργανισμών από τους ιούς, τους μονοκύτταρους, τα ζώα, τα φυτά, μέχρι και τον άνθρωπο) και αβιοτικών (θερμοκρασία, βροχοπτώσεις, νερά, σύσταση εδάφους κ.λπ.) παραγόντων καθώς και η αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους που δημιουργούν μια δυναμική ισορροπία μεταξύ τους, με την οποία αναπτύσεται η ζωή. Οποιαδήποτε διαταραχή σε ένα από τους παράγοντες αυτούς, δημιουργεί απρόβλεπτα αποτελέσματα, συχνά καταστροφικά. Η κλιματική αλλαγή, που επηρεάζει την θερμοκρασία και την ποσότητα του νερού, προκαλεί σημαντικές διαταραχές, αποσταθεροποιώντας τα οικοσυστήματα.

Παρακολουθώντας, από την δεκαετία του’50 έως σήμερα, την πορεία των παθογόνων μικροβίων για τον άνθρωπο -κυρίως ιοί, βακτήρια, πρωτόζωα- και τις ασθένειες που αυτά προκαλούν, παρατηρούμε τα εξής: την περίοδο 1950-’75 έχουμε μια συνεχή μείωση των ασθενειών που οφείλονται σε μικρόβια, κυρίως λόγω της χρήσης των αντιβιοτικών, σε σημείο που πολύ σοβαροί επιστήμονες, γιατροί και βιολόγοι, να μιλούν για το τέλος των λοιμώξεων αλλά, ξαφνικά, από ’75 μέχρι και σήμερα έχουμε την εμφάνιση πάνω 30 πολύ σοβαρών νέων λοιμώξεων, με αποκορύφωμα την πανδημία του covid-19. Το χαρακτηριστικό είναι ότι αυτές οφείλονται σε ιούς που μεταφέρθηκαν στον άνθρωπο από τα ζώα. Γιατί συνέβη αυτό; Τι έγινε τα τελευταία 45 χρόνια;

Οι μεγάλες αλλαγές που έγιναν αυτά τα χρόνια σημειώθηκαν στην βιομηχανία εκτροφής ζώων και στον τομέα της γεωργίας. Οι καπιταλιστές για να αυξήσουν τα κέρδη τους, άλλαξαν με βίαιο και βάρβαρο τρόπο την ζωή των ζώων. Συγκέντρωσαν εκαντοντάδες χιλιάδες ζώα σε ανήλιες αποθήκες, το ένα δίπλα στο άλλο, σχεδόν ακίνητα, τρέφοντάς τα με χημικές τροφές, (τα αντιβιοτικά που δίνουν στα ζώα είναι 5-6 φορές περισσότερα από ό,τι καταναλώνει ολόκληρη η ανθρωπότητα), με σκοπό την γρήγορη πάχυνση και την όσο το δυνατόν παραγωγή περισσότερων προϊόντων. Από την άλλη, η χρήση γεννετικά τροποποιημένων σπόρων (μεταλλαγμένα) έγινε και γίνεται με ένα και μόνο σκοπό, την συσσώρευση κερδών στην φαρμακοβιομηχανία και τις μεγάλες αγροτοβιομηχανικές μονάδες καταστρέφοντας την φύση και τους αγρότες.

Είναι πολύ πιθανόν οι επιδημίες των τελευταίων χρόνων και η πανδημία του κορονοϊού, να αναπτύχθηκαν από τον συνδυασμό της μεγάλης και συνεχούς αποσταθεροποίησης των οικοσυστημάτων που προκαλεί η κλιματική αλλαγή, με τις τεράστιες αλλαγές στη ζωή των ζώων και στην καταστροφική επέμβαση στα φυτά.

Ο καπιταλισμός στην παρακμή του καταστρέφει την ζωή

Η αιτία όλων αυτών είναι ότι η παραγωγή εξυπηρετεί μόνο τις ανάγκες του Κεφαλαίου, χρησιμοποιώντας την φύση σαν ατομική ιδιοκτησία και φτηνό υλικό προς κατανάλωση χωρίς κανένα ενδιαφέρον για τις καταστροφές που προκαλεί.

«Το αληθινό όριο της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής είναι το ίδιο το κεφάλαιο, είναι το γεγονός ότι το κεφάλαιο και η αυτοαξιοποίησή του εμφανίζεται σαν αφετηρία και τέρμα, σαν κίνητρο και σκοπός της παραγωγής, ότι η παραγωγή είναι μόνο παραγωγή για το κεφάλαιο και όχι αντίστροφα, η παραγωγή δεν δίνει τα μέσα για μια διαρκώς αναπτυσόμενη διαδικασία ζωής για την κοινωνία των παραγωγών». 1. Ο άνθρωπος είναι αναπόσπαστο μέρος της φύσης, και αυτές οι καταστροφές υπονομεύουν όχι μόνο την ανάπτυξή του αλλά και την ίδια την ύπαρξή του.

Ο Λένιν στις αρχές του 20ου αιώνα, περιγράφοντας τον ιμπεριαλισμό ως το στάδιο παρακμής του καπιταλισμού, έλεγε ότι «ο ιμπεριαλισμός μπλοκάρει την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και τις οδηγεί στην καταστροφή…». Τώρα, περισσότερο από ποτέ, αυτή η πρόβλεψη επιβεβαιώνεται με τους πολέμους, την φτώχεια, την μαζική ανεργία, την μετακίνηση πληθυσμών λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης αλλά και την απειλούμενη καταστροφή του περιβάλλοντος και τις επιδημίες. Η θέση αυτή του Λένιν χλευάστηκε περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη, γιατί ταυτίστηκαν, από τον Σταλινισμό, οι παραγωγικές δυνάμεις με τα μέσα παραγωγής και την τεχνολογική ανάπτυξη. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τον Μαρξ και τον Λένιν, η κυριότερη παραγωγική δύναμη είναι ο άνθρωπος, η εργατική τάξη. Όταν μιλάμε για παραγωγικές δυνάμεις είναι κυρίως οι δραστηριότητες του ανθρώπου, η κουλτούρα του, η επιστήμη και η ίδια ανάπτυξη της ζωής. Αυτή τώρα απειλείται και με την κλιματική κρίση, και την καταστροφή του περιβάλλοντος.

Οι καπιταλιστές και το πολιτικό τους προσωπικό αντιμετωπίζουν την κλιματική κρίση θεωρώντας ή ότι δεν υπάρχει (όπως και η πανδημία – γραμμή Τραμπ) και μάλιστα καταγγέλλοντας ως οικοτρομοκράτες όσους αναφέρονται σε αυτήν ή οι άλλοι, χύνοντας κροκοδείλια δάκρια για την καταστροφή που έρχεται και καθιστώντας υπεύθυνο τον καθένα μας ξεχωριστά, για να καλύψουν τους πραγματικούς υπευθύνους – το σύστημά τους.

Η καταστροφή του περιβάλλοντος, επιβάλει την ανάπτυξη ενός μαζικού διεθνούς κινήματος της εργατικής τάξης του λαού και της νεολαίας, που θα βάζει στο κέντρο του την ανατροπή του καπιταλισμού. Αν ο καπιταλιστικός τρόπος οργάνωσης της παραγωγής είναι η αιτία του προβλήματος, απαιτείται ένας νέος τρόπος οργάνωσης της παραγωγής που δεν θα λειτουργεί προς όφελος του κεφαλαίου, αλλά προς όφελος των παραγωγών.

Η σωτηρία του πλανήτη, το πραγματικό οικολογικό κίνημα, πρέπει να είναι μέρος της πάλης της εργατικής τάξης για την ανατροπή του καπιταλισμού και τον παγκόσμιο κομμουνισμό.

Τα μεγάλα περιβαντολογικά προβλήματα στην Ελλάδα

Τα τελευταία χρόνια τα οικολογικά προβλήματα έχουν απασχολήσει την ελληνική κοινωνία, με το κίνημα στις Σκουριές και με το κίνημα ενάντια στις εξορύξεις, ιδιαίτερα στην Ήπειρο. Τα περιβαλλοντικά προβλήματα της εναπομείνουσας μεγάλης βιομηχανίας στην Ελλάδα είναι μεγάλα και συνδέονται και με την ίδια τη συνέχιση της λειτουργίας τους. Η ΔΕΗ με την λειτουργία των λιγνιτικών εγκαταστάσεων και το απαρχαιωμένο βιομηχανικό της δίκτυο, είναι κυρίως υπεύθυνη για τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου. Η λειτουργία και η εγκατάσταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, φωτοβολταϊκά και ανεμογεννήτριες, έγιναν με τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετηθούν τα καπιταλιστικά συμφέροντα με αποτέλεσμα να υπάρξουν αντιδράσεις, να είναι ασύμφορα οικονομικά και στο τέλος να μπλοκαριστεί η ανάπτυξή τους. Η ΛΑΡΚΟ και το Αλουμίνιο της Ελλάδος συνεχίζουν με την λειτουργία τους να ρυπαίνουν και να καταστρέφουν τις θάλασσες με τις λάσπες και βαρέα μέταλλα. Τα οικολογικά προβλήματα είναι συνδεδεμένα με τα οικονομικά προβλήματα και τις χρεοκοπίες που αντιμετωπίζουν, και η αντιμετώπιση των προβλημάτων, απαιτεί την αναδιοργάνωση όλης της βιομηχανίας, που είναι αδύνατον να γίνει στα καπιταλιστικά πλαίσια. Απαιτείται εργατικός έλεγχος και εργατική διαχείρηση, κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας, εργατική εξουσία.

Τα προβλήματα του περιβάλλοντος και η αντιμετώπισή τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με το ζήτημα της εξουσίας και για αυτόν το λόγο πρέπει να είναι μέρος της στρατηγικής και της δράσης της εργατικής τάξης και του επαναστατικού της κόμματος.

Πηγή : Νέα Προοπτική