Στο φύλλο του Ριζοσπάστη της 14 Γενάρη κυκλοφόρησε ως ένθετη έκδοση, η διακήρυξη της Κ.Ε. του ΚΚΕ για τα 100 χρόνια του. Φέτος το Νοέμβρη συμπληρώνονται 100 χρόνια από την ίδρυση του Κόμματος, και το ΚΚΕ ανοίγοντας τη χρονιά με αυτή τη διακήρυξη προαναγγέλλει σειρά εκδόσεων και εκδηλώσεων για να τιμήσει την επέτειο.
Το πώς κρίνει και αποτιμά το Κ.Κ.Ε. την ιστορία του, έχει ενδιαφέρον όχι μόνο ιστορικό. Κάθε εκτίμηση που κάνει ένα Κόμμα και γενικά ένα δρον υποκείμενο στην ταξική πάλη για την πολιτική που υπηρέτησε στο παρελθόν, σε μεγάλο βαθμό προδιαγράφει το πώς θα πορευτεί στο παρόν. Ταυτόχρονα η αξιολόγηση των θετικών σημείων της δράσης και ακόμα περισσότερο των λαθών και των αντιφάσεων που εκδηλώθηκαν μέσα σε αυτή την 100ετία, δεν είναι μια ακαδημαϊκή άσκηση.
Κάθε λέξη, κάθε πρόταση αυτής της αποτίμησης της διακήρυξης αφορά τον αγώνα και τη θυσία εκατομμυρίων κομμουνιστών και αγωνιστών του εργατικού κινήματος. Η οποιαδήποτε επιλογή έκανε το Κ.Κ.Ε. είχε συνέπειες στην ίδια την πολιτική ιστορία της χώρας.
Αρνητική εντύπωση προκαλεί ήδη από τον πρόλογο της διακήρυξης, η αυτάρεσκη δήλωση πως το Κ.Κ.Ε. είναι «το μόνο που παλεύει για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο». Μετά από έναν αιώνα αλλεπάλληλων διασπάσεων και αποχωρήσεων από το Κ.Κ.Ε. σε πολλές περιπτώσεις με αριστερή κριτική σε αυτό, το Κόμμα συνεχίζει να διεκδικεί την αποκλειστικότητα της πάλης για τον κομμουνισμό στην Ελλάδα. Αυτή την αντίληψη άλλωστε ενισχύει και ένα ακόμα χωρίο από τη διακήρυξη όταν γράφεται πως το Κ.Κ.Ε. «αντιπάλεψε με επιτυχία τις λικβινταριστικές-διαλυτικές τάσεις και αργότερα τις τροτσκιστικές, κάνοντας βήματα για να εδραιωθούν τα επαναστατικά χαρακτηριστικά του Κόμματος Νέου Τύπου».
Ένα από τα σημαντικότερα σημεία της διακήρυξης, βρίσκεται στη σελίδα 5 όπου δηλώνεται πως το Κ.Κ.Ε. στην ιστορική του διαδρομή εμφάνισε «ορισμένες προβληματικές στρατηγικές επεξεργασίες σε διάφορες περιόδους». Μια από τις σημαντικότερες διαπιστώσεις διατυπώνεται παρεμπιπτόντως ανάμεσα σε υπενθυμίσεις για τον σοβαρό και κρίσιμο ρόλο που έπαιξε το Κόμμα στους αγώνες του εργατικού κινήματος. Προκύπτουν σοβαρά ερωτήματα. Ποιες επεξεργασίες στρατηγικής ήταν προβληματικές; Σε ποιες περιόδους; Ποια προβλήματα της ταξικής πάλης αφορούσαν; Σε ποιο βαθμό και πώς επηρέασαν το ζήτημα της πάλης για εργατική εξουσία στην Ελλάδα; Σοβαρά ερωτήματα που μένουν στο σκοτάδι, ή στην καλύτερη περίπτωση στο ημίφως.
Το πλέον εντυπωσιακό στοιχείο όμως είναι, πως σε μια πανηγυρική διακήρυξη όλοι οι βασικοί σταθμοί των πολιτικών επιλογών του Κ.Κ.Ε. χαρακτηρίζονται ως λάθη, είναι προβληματικοί ή έχουν αντιφάσεις. Το Κ.Κ.Ε. φαίνεται σα να έγραψε τη διακήρυξή του για να ακυρώσει όλους τους σταθμούς της διαδρομής του. Έτσι λοιπόν όπως γράφεται στη διακήρυξη:
1. Η συμμετοχή του Κόμματος στην Κομμουνιστική Διεθνή τη δεκαετία του 1930, πέρα από τα θετικά που αναγνωρίζει σε αυτήν η διακήρυξη, επέδρασε στο να θέσει το Κ.Κ.Ε. κακώς ως στόχο μια ενδιάμεσου τύπου εξουσία ανάμεσα στην καπιταλιστική και τη σοσιαλιστική, χαρακτηρίζοντας την μεταβατική.
2. Η πάλη του Κ.Κ.Ε. στη δεκαετία του 1940, πάντα με την αναγνώριση της ηρωικής συμβολής του στους αγώνες το λαού, δεν ήταν απαλλαγμένη από αντιφάσεις και προβλήματα που είχε η στρατηγική της ΚΔ εκείνη την περίοδο, και που αφορούσαν τη μη σύνδεση της αντιιμπεριαλιστικής πάλης με την πάλη για την εξουσία στην Ελλάδα.
3. Υπό το βάρος των αποφάσεων της 6ης Ολομέλειας του 1934 και του 6ου Συνεδρίου του 1935, και οι δυο υπό την επίδραση της ΚΔ, το Κ.Κ.Ε. δε μπόρεσε να συνδέσει τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα με την πάλη για κατάκτηση της εργατικής εξουσίας, δε μπόρεσε να συνδεθεί με μια πραγματική επαναστατική κατάσταση.
4. Απορρίπτονται οι αποφάσεις της 6ης Ολομέλειας του 1956 που «επί της ουσίας καταδικάζουν την επιλογή της ένοπλης πάλης 1946-49». [Βέβαια, η διακήρυξη δεν λέει αν ήταν σωστή ή όχι η καθαίρεση των Ζαχαριάδη - Μπαρτζιώτα από τη θέση του γενικού γραμματέα και το Πολιτικό Γραφείο αντίστοιχα].
5. Απορρίπτονται οι αποφάσεις της 8ης Ολομέλειας του 1958 οι οποίες διαλύουν τις παράνομες οργανώσεις του Κόμματος, και καλούν σε διάλυση μέσα στην ΕΔΑ η οποία χαρακτηρίζεται καθαρά ως σοσιαλδημοκρατική δύναμη.
6. Γίνεται κριτική στις αποφάσεις του 9ου Συνεδρίου που αφήνει άθικτη τη στρατηγική των σταδίων στην επαναστατική διαδικασία, γεγονός που όπως αναγνωρίζει η διακήρυξη δεν επιτρέπει στο Κόμμα να εκτιμήσει σωστά την ανάπτυξη του ελληνικού καπιταλισμού, και τη θέση του στο διεθνές καπιταλιστικό σύστημα.
7. Με ευθύνη που αναγνωρίζει γενικά στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, η διακήρυξη κολάζει τη στρατηγική των σταδίων στην επαναστατική διαδικασία, χαρακτηρίζει λαθεμένα τα κριτήρια για τον προσδιορισμό του χαρακτήρα της επανάστασης στην Ελλάδα.
8. Το ΚΚΕ, ομολογεί η διακήρυξη δεν ήταν έτοιμο να αντιμετωπίσει τη συγκρότηση του σοσιαλδημοκρατικού ρεύματος, όπως το χαρακτηρίζει, με κέντρο το ΠΑΣΟΚ.
9. Η αντίληψη για τα στάδια στην επαναστατική διαδικασία, με τις αντίστοιχες πολιτικές (αστικές Ν.Π.) συμμαχίες, οδήγησε το ΚΚΕ στη συγκρότηση του Ενιαίου Συνασπισμού και τη συμμετοχή στις αστικές κυβερνήσεις Τζαννετάκη (ΝΔ και Συνασπισμός) και Ζολώτα (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και Συνασπισμός).
2. Η πάλη του Κ.Κ.Ε. στη δεκαετία του 1940, πάντα με την αναγνώριση της ηρωικής συμβολής του στους αγώνες το λαού, δεν ήταν απαλλαγμένη από αντιφάσεις και προβλήματα που είχε η στρατηγική της ΚΔ εκείνη την περίοδο, και που αφορούσαν τη μη σύνδεση της αντιιμπεριαλιστικής πάλης με την πάλη για την εξουσία στην Ελλάδα.
3. Υπό το βάρος των αποφάσεων της 6ης Ολομέλειας του 1934 και του 6ου Συνεδρίου του 1935, και οι δυο υπό την επίδραση της ΚΔ, το Κ.Κ.Ε. δε μπόρεσε να συνδέσει τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα με την πάλη για κατάκτηση της εργατικής εξουσίας, δε μπόρεσε να συνδεθεί με μια πραγματική επαναστατική κατάσταση.
4. Απορρίπτονται οι αποφάσεις της 6ης Ολομέλειας του 1956 που «επί της ουσίας καταδικάζουν την επιλογή της ένοπλης πάλης 1946-49». [Βέβαια, η διακήρυξη δεν λέει αν ήταν σωστή ή όχι η καθαίρεση των Ζαχαριάδη - Μπαρτζιώτα από τη θέση του γενικού γραμματέα και το Πολιτικό Γραφείο αντίστοιχα].
5. Απορρίπτονται οι αποφάσεις της 8ης Ολομέλειας του 1958 οι οποίες διαλύουν τις παράνομες οργανώσεις του Κόμματος, και καλούν σε διάλυση μέσα στην ΕΔΑ η οποία χαρακτηρίζεται καθαρά ως σοσιαλδημοκρατική δύναμη.
6. Γίνεται κριτική στις αποφάσεις του 9ου Συνεδρίου που αφήνει άθικτη τη στρατηγική των σταδίων στην επαναστατική διαδικασία, γεγονός που όπως αναγνωρίζει η διακήρυξη δεν επιτρέπει στο Κόμμα να εκτιμήσει σωστά την ανάπτυξη του ελληνικού καπιταλισμού, και τη θέση του στο διεθνές καπιταλιστικό σύστημα.
7. Με ευθύνη που αναγνωρίζει γενικά στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, η διακήρυξη κολάζει τη στρατηγική των σταδίων στην επαναστατική διαδικασία, χαρακτηρίζει λαθεμένα τα κριτήρια για τον προσδιορισμό του χαρακτήρα της επανάστασης στην Ελλάδα.
8. Το ΚΚΕ, ομολογεί η διακήρυξη δεν ήταν έτοιμο να αντιμετωπίσει τη συγκρότηση του σοσιαλδημοκρατικού ρεύματος, όπως το χαρακτηρίζει, με κέντρο το ΠΑΣΟΚ.
9. Η αντίληψη για τα στάδια στην επαναστατική διαδικασία, με τις αντίστοιχες πολιτικές (αστικές Ν.Π.) συμμαχίες, οδήγησε το ΚΚΕ στη συγκρότηση του Ενιαίου Συνασπισμού και τη συμμετοχή στις αστικές κυβερνήσεις Τζαννετάκη (ΝΔ και Συνασπισμός) και Ζολώτα (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και Συνασπισμός).
Ξαφνικά, από το 1991 και μετά, η διακήρυξη του ΚΚΕ δε διαπιστώνει πως υπάρχει κάποιο σοβαρό λάθος στην πολιτική του.
Γίνεται φανερό πως όλοι οι βασικοί σταθμοί της πολιτικής του ΚΚΕ είχαν λάθη, αντιφάσεις, προβλήματα.
Όμως αν δεν πεις τι λάθη ήταν αυτά, και κυρίως από που προήλθαν, προκύπτουν σοβαρά πολιτικά και μεθοδολογικά ζητήματα. Η ιστορία γίνεται ένα άθροισμα ανεξήγητων λαθών, περιστατικών χωρίς καμιά συνοχή. Και τίθεται εύλογα το ερώτημα: Γιατί να μην είναι και σήμερα λαθεμένη η πολιτική του ΚΚΕ;
Στην πραγματικότητα το ΚΚΕ στιγματίζει όλες τις από τα δεξιά πολιτικές του συμμαχίες, και ακόμα περισσότερο την ενσωμάτωσή του σε αντιδραστικά και αντεπαναστατικά σχέδια και κυβερνήσεις, κάνοντας κριτική σε επιμέρους τακτικές επιλογές της σταλινικής ΚΔ, και αφήνοντας στο απυρόβλητο τις στρατηγικές επιλογές του «σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα», της μετατροπής όλου του κομμουνιστικού κινήματος σε πρακτορείο εξωτερικής πολιτικής της σταλινικής γραφειοκρατίας.
Από τη στιγμή που δεν γίνεται μια πραγματική αυτοκριτική στα κύρια θεωρητικά ζητήματα από τα οποία προκύπτουν και οι πολιτικές επιλογές, ό,τι έκανε το ΚΚΕ όπως και το γιατί τώρα τα κολάζει γίνεται ένα ανεξήγητο εγχείρημα. Το ΚΚΕ έτσι φαίνεται σαν ένα Κόμμα αγώνων, ηρωικών, αλλά συνεχώς λαθεμένων.
Υπάρχει όμως και ένα βαθύτερο ζήτημα που καθιστά αυτή την επιχείρηση αναγνώρισης λαθών ανεπαρκή και προβληματική.
Ο Λέον Τρότσκι στο « Η Τρίτη Διεθνής μετά το Λένιν» αναλύει όλα τα αδιέξοδα της σταλινικής ηγεσίας της Διεθνούς, θέτει τη Θεωρία της Διαρκούς Επανάστασης ως Λυδία Λίθο ξεπεράσματος όλων των λαθεμένων, εκείνη την περίοδο, επιλογών της. Με βάση την αναγνώριση των στρατηγικών λαθών της ΚΔ, που αναγνωρίζει το ΚΚΕ, ο Τρότσκι και οι τροτσκιστές δικαιώνονται;
Αν ήταν λάθος η 6η Ολομέλεια του 1934 και οι αποφάσεις του Συνεδρίου του 1935 περί των δύο σταδίων της επανάστασης στην Ελλάδα (πρώτα αστικοδημοκρατικής και μετά σοσιαλιστικής), δικαιώνεται η κριτική που κάνει ο Παντελής Πουλιόπουλος σε αυτήν; Μήπως θάπρεπε να αποκατασταθεί ο διαγραμμένος παλιός γραμματέας του ΚΚΕ εκτελεσμένος από τους φασίστες Ιταλούς κατακτητές στο Κούρνοβο;
Στα λάθη που οδήγησαν στην απομόνωση του Κόμματος σε κρίσιμες στιγμές στα πρώτα χρόνια της ύπαρξής του δικαιώνονται οι Αρχειομαρξιστές που έθεταν το ζήτημα της σύνδεσης της μαρξιστικής θεωρίας με το εργατικό κίνημα, και την παρουσία του Κόμματος στους αγώνες χωρίς σεχταρισμούς;
Αν το ΚΚΕ όντως, όπως γράφεται στη Διακήρυξη δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στην επαναστατική κατάσταση της δεκαετίας 1940-1949 γιατί δεν είδε την ανάγκη σύνδεσης του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα με την πάλη για εξουσία, δικαιώνονται οι εξ αριστερών φωνές που έχουν ασκήσει κριτική σε αυτό;
Μετά τη δεκαετία του 1940 και μέχρι τη δικτατορία που το ΚΚΕ αφήνει άθικτη τη θεωρία των σταδίων, παραχωρείται στην αστική τάξη ο χρόνος να ανασυνταχθεί σε κρίσιμες περιόδους (δεκαετία 1960, δικτατορία και μεταπολίτευση), με το Καραμανλής ή Τανκς να αποτελεί τη συμπύκνωση του τρόπου που πολιτεύεται. Δικαιώνονται οι πολιτικές απόψεις, μεταξύ των οποίων και της ΕΔΕ, που διέβλεπε τότε τις αναξιοποίητες επαναστατικές δυνατότητες;
Αν η συμμετοχή στις αστικές κυβερνήσεις του 1989-1990 ήταν λάθος, τότε δεν πρέπει να αποκατασταθούν οι κομμουνιστές που σε όλη τη δεκαετία του 1980 αποχωρούσαν ή διαγράφονταν από το ΚΚΕ, ιδιαιτέρως τα μέλη της ΚΝΕ που αποχώρησαν μετά τις κυβερνητικές συμμετοχές με ΝΔ και ΠΑΣΟΚ;
Κάθε λαθεμένη επιλογή που περιγράφει η Διακήρυξη, σήμαινε διαπομπεύσεις, διαγραφές, εξευτελισμούς ακόμα και φυσικές εξοντώσεις. Μια ένδειξη πραγματικής αυτοκριτικής θα ήταν η αποκατάσταση όλων των κομμουνιστών που διαφώνησαν με αυτές τις επιλογές, και όχι η εμμονή στην ορθότητα εκδίωξης των διαφωνούντων, σε κάθε εποχή λαθών, ως λικβινταριστών και διαλυτών.
Αν δεν απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα το ΚΚΕ, τότε αντί να πείσει για μια πραγματική αυτοκριτική, θα οξύνει ακόμα περισσότερο τις αντιφάσεις στην πολιτική του, που υποτίθεται πως μέσα από τη Διακήρυξη επιλύει. Άλλωστε όπως ξεκαθαρίζει ο Λέον Τρότσκι «η σαφήνεια είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση της επαναστατικής πολιτικής». Αν το ΚΚΕ ενδιαφέρεται να διαμορφώσει μια τέτοια πολιτική.
Νίκος Πελεκούδας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου