Διακήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 100 χρόνια του κόµµατος: Πολλές οι αντιφάσεις, λίγα τα θετικά βήµατα

του Αντώνη Νταβανέλου

Η Διακήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 100 χρόνια από την ίδρυση του κόµµατος (17 Νοέµβρη 1918, στον Πειραιά) είναι ένα κείµενο αντιφατικό.

Αφε­νός, εντο­πί­ζει κρί­σι­µα ση­µεία και βαθιά λα­θε­µέ­νες επι­λο­γές, που έπαι­ξαν ση­µα­ντι­κά αρ­νη­τι­κό ρόλο στην εξέ­λι­ξη του ερ­γα­τι­κού κι­νή­µα­τος και του ΚΚΕ (π.χ. η 6η Ολο­µέ­λεια του 1934, η εκτί­µη­ση για τον Β’ Πα­γκό­σµιο Πό­λε­µο, για τη στρα­τη­γι­κή του αγώνα στη µε­γά­λη δε­κα­ε­τία του 1940). Βάζει έτσι «το δά­χτυ­λο στις πλη­γές» που για πολλά χρό­νια έδει­χναν οι µειο­ψη­φι­κές δυ­νά­µεις της άκρας Αρι­στε­ράς και ει­δι­κό­τε­ρα το τρο­τσκι­στι­κό ρεύµα.

Αφε­τέ­ρου, προ­σπα­θεί συ­νει­δη­τά να πε­ριο­ρί­σει τη ση­µα­σία της ανά­δει­ξης αυτών των προ­βλη­µά­των, να κρα­τή­σει τον έλεγ­χο πάνω στην ανα­τρε­πτι­κή σκέψη που αντι­κει­µε­νι­κά ανοί­γει αυτός ο εντο­πι­σµός, να επι­βά­λει στην επα­νε­ξέ­τα­ση της ιστο­ρί­ας του κι­νή­µα­τος και του κό­µµα­τος µια αυ­το­κρι­τι­κή «µε βήµα σα­λι­γκα­ριού». Χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό αυτής της πρό­θε­σης είναι η απου­σία από το κεί­µε­νο οποιου­δή­πο­τε ονό­µα­τος ηγε­τι­κού στε­λέ­χους, είτε του ΚΚΕ είτε του ΚΚΣΕ είτε της Κο­µι­ντέρν, που θα βοη­θού­σε στη συ­γκε­κρι­µε­νο­ποί­η­ση της κρι­τι­κής-αυ­το­κρι­τι­κής.

Ας βά­λου­µε όµως τα πρά­γµα­τα σε µια χρο­νι­κή σειρά.

Ίδρυ­ση-Με­σο­πό­λε­µος

Η ΚΕ ανα­γνω­ρί­ζει ως «κο­µβι­κό ση­µείο» στην ιδρυ­τι­κή δια­δι­κα­σία του ΚΚΕ «τη µε­το­νο­µα­σία του ΣΕΚΕ σε ΚΚΕ» (3ο Έκτα­κτο Συ­νέ­δριο, 26/11-3/12, 1924) και τη σύν­δε­σή του µε την 3η Διε­θνή.

Ανα­γνω­ρί­ζει επί­σης ότι σωστά, τότε, «το ΚΚΕ κα­τα­δί­κα­σε την εκ­στρα­τεία του ελ­λη­νι­κού στρα­τού στη Μικρά Ασία, την αστι­κή στρα­τη­γι­κή της Με­γά­λης Ιδέας, που υπη­ρε­τού­σε τις ιµπε­ρια­λι­στι­κές επι­διώ­ξεις της ελ­λη­νι­κής αστι­κής τάξης στο πλευ­ρό των ισχυ­ρών κα­πι­τα­λι­στι­κών κρα­τών της Αντάντ, της Βρε­τα­νί­ας και της Γαλ­λί­ας».

Η ΚΕ δη­λώ­νει σε µια πυκνή και ση­µα­ντι­κή φράση ότι «κάτω από την επί­δρα­ση της στρα­τη­γι­κής γρα­µµής του Διε­θνούς Κο­µµου­νι­στι­κού Κι­νή­µα­τος (π.χ. το 7ο Συ­νέ­δριο της ΚΔ)», το ΚΚΕ οδη­γή­θη­κε «στη στρα­τη­γι­κή που επε­ξερ­γά­στη­κε το 1934 (6η Ολο­µέ­λεια) και το 1935 (6ο Συ­νέ­δριο)», µε απο­τέ­λε­σµα να µην µπο­ρέ­σει αρ­γό­τε­ρα «να συν­δέ­σει στην πράξη τον ηρω­ι­κό εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κό αγώνα µε την κα­τά­κτη­ση της ερ­γα­τι­κής εξου­σί­ας, µε απο­τέ­λε­σµα να µην αντα­πο­κρι­θεί στις συν­θή­κες της επα­να­στα­τι­κής κα­τά­στα­σης που δια­µορ­φώ­θη­κε κατά την απε­λευ­θέ­ρω­ση».

Και οι τρεις δια­πι­στώ­σεις είναι ολό­σω­στες, ενώ ξε­χω­ρί­ζει η διαυ­γής σύν­δε­ση της «στρο­φής» της Κο­µι­ντέρν στο 7ο Συ­νέ­δριο (προς τα Λαϊκά Μέ­τω­πα) µε τις στρα­τη­γι­κές απο­φά­σεις της 6ης Ολο­µέ­λειας (αστι­κο­δη­µο­κρα­τι­κός χα­ρα­κτή­ρας της επα­νά­στα­σης στην Ελ­λά­δα) και την ήττα του κι­νή­µα­τος του 1940.

Το ΚΚΕ «κα­τορ­θώ­νει» να κάνει αυτές τις δια­πι­στώ­σεις χωρίς να ανα­φερ­θεί στον πρώτο γ.γ. της ΚΕ του, τον Πα­ντε­λή Που­λιό­που­λο, που πρω­το­στά­τη­σε στη µε­το­νο­µα­σία του ΣΕΚΕ σε ΚΚΕ και τη σύν­δε­σή του µε την Κο­µι­ντέρν, που στή­ρι­ξε απο­φα­σι­στι­κά τον αντι­πο­λε­µι­κό προ­σα­να­το­λι­σµό κατά τους Βαλ­κα­νι­κούς Πο­λέ­µους και που -κυ­ρί­ως!- αντι­στά­θη­κε πει­σµα­τι­κά στη γρα­µµή της 6ης Ολο­µέ­λειας («Αστι­κο­δη­µο­κρα­τι­κή ή σο­σια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση στην Ελ­λά­δα;»).

Αντί­θε­τα, επι­µέ­νει στη θε­τι­κή ανα­φο­ρά στον Ν. Ζα­χα­ριά­δη, στον εµπνευ­στή των απο­φά­σε­ων της 6ης Ολο­µέ­λειας και στον «ακλό­νη­το» υπο­στη­ρι­κτή τής, τότε, στρο­φής της Κο­µι­ντέρν (όπως άλ­λω­στε όλων των «στρο­φών» του διε­θνούς κέ­ντρου…).

Ας θυ­µη­θού­µε ορι­σµέ­νες από τις συ­νέ­πειες αυτής της ηγε­σί­ας: Υπο­τί­µη­ση της µε­γά­λης ευ­και­ρί­ας που δη­µιούρ­γη­σε η Γε­νι­κή Απερ­γία στη Θεσ­σα­λο­νί­κη (Μάης 1936). Προ­σπά­θεια αντι­µε­τώ­πι­σης της επερ­χό­µε­νης δι­κτα­το­ρί­ας του Με­τα­ξά µέσω της συ­νερ­γα­σί­ας µε τους φι­λε­λεύ­θε­ρους δη­µο­κρά­τες (Σύ­µφω­νο Σο­φού­λη-Σκλά­βαι­να). Αδυ­να­µία σο­βα­ρής ορ­γα­νω­τι­κής αντι­µε­τώ­πι­σης της δι­κτα­το­ρί­ας Με­τα­ξά και ανεκ­δι­ή­γη­τη αντι­µε­τώ­πι­ση των ελι­γµών του Μα­νια­δά­κη, που έφτα­σε να βα­φτί­ζει τους χα­φιέ­δες «έµπι­στους κο­µµου­νι­στές» και τους αν­θε­κτι­κούς κο­µµου­νι­στές «ύπο­πτους» σαν χα­φιέ­δες (προς τιµήν της ση­µε­ρι­νής ΚΕ του ΚΚΕ είναι το γε­γο­νός ότι σε ένα ση­µα­ντι­κό βαθµό έχει απο­κα­τα­στή­σει αυ­τούς τους συ­κο­φα­ντη­µέ­νους αγω­νι­στές που έκα­ναν ό,τι µπο­ρού­σαν για να δια­τη­ρή­σουν το κύρος της ηγε­σί­ας του ΚΚΕ).

Αντί­στα­ση-Εµφύ­λιος

Όπως προ­α­να­φέ­ρα­µε, η ΚΕ σωστά εντο­πί­ζει τις αι­τί­ες της ήττας των µε­γά­λων αγώ­νων του ’40 στη ρε­φο­ρµι­στι­κή στρα­τη­γι­κή των «στα­δί­ων» που δια­χώ­ρι­ζε τα δη­µο­κρα­τι­κά από τα σο­σια­λι­στι­κά κα­θή­κο­ντα, στη στρα­τη­γι­κή της Κο­µι­ντέρν και της 6ης Ολο­µέ­λειας της ΚΕ του ΚΚΕ κατά τη δε­κα­ε­τία του ’30. Δεί­χνει έτσι την «πηγή» της αλυ­σί­δας των λαθών (Λί­βα­νος, Κα­ζέρ­τα, Κυ­βέρ­νη­ση Εθνι­κής Ενό­τη­τας υπό τον Γ. Πα­παν­δρέ­ου, Βάρ­κι­ζα) που οδή­γη­σαν στην κα­τα­στρο­φή.

Απο­φεύ­γει βέ­βαια κά­ποια «εµβλη­µα­τι­κά» ση­µεία. Δεν ανα­φέ­ρε­ται καν στη δια­κή­ρυ­ξη του Γλη­νού που ορί­ζο­ντας τον αγώνα ως σκέτα «εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κό», µι­λού­σε για αγώνα «όλου του έθνους», συ­µπε­ρι­λα­µβά­νο­ντας τους Έλ­λη­νες αστούς. Δεν ανα­φέ­ρε­ται, επί­σης, στο πιο γνω­στό µα­ζι­κό στέ­λε­χος του ΚΚΕ, στον πρω­το­κα­πε­τά­νιο του ΕΛΑΣ, Άρη Βε­λου­χιώ­τη, που αρ­νή­θη­κε την υπο­τα­γή στη Βάρ­κι­ζα (µα ούτε λέξη!).

Κυ­ρί­ως όµως η ΚΕ «κα­τορ­θώ­νει» να µην ανα­φερ­θεί στη Γιάλ­τα. Σε ένα κεί­µε­νο όπου είναι σαφής η επί­γνω­ση του βά­ρους της στα­λι­νι­κής ηγε­σί­ας στην ΕΣΣΔ ακόµα και στις λε­πτο­µέ­ρειες της γρα­µµής των ΚΚ διε­θνώς, το «διε­θνές κέ­ντρο» µένει απο­λύ­τως στο απυ­ρό­βλη­το της κρι­τι­κής για τη µε­γα­λύ­τε­ρη πο­λι­τι­κή κα­τα­στρο­φή του κο­µµου­νι­στι­κού κι­νή­µα­τος στη µε­τα­πο­λε­µι­κή Ευ­ρώ­πη.

Η ανα­φο­ρά της ΚΕ στον Εµφύ­λιο είναι από τα πιο αδύ­να­µη ση­µαία του κει­µέ­νου: «Ο ΔΣΕ έσωσε την τιµή του λαού και του ΚΚΕ». Η βαριά ήττα και η υπο­χώ­ρη­ση στην πιο σκλη­ρή πα­ρα­νο­µία µπο­ρεί να µοιά­ζει «τι­µη­τι­κή» στα ρο­µα­ντι­κά µυ­θι­στο­ρή­µα­τα, δεν µπο­ρεί όµως να πα­ρου­σιά­ζε­ται ως µιας κά­ποιας µορ­φής «σω­τη­ρία» για τους κο­µµου­νι­στές.

Εξί­σου αδύ­να­µο είναι το τµήµα που ανα­φέ­ρε­ται στη δε­κα­ε­τία του ’60. Η ΚΕ ερµη­νεύ­ει την πε­ρί­ο­δο της ΕΔΑ σαν µια «σο­σιαλ­δη­µο­κρα­τι­κή» πα­ρε­κτρο­πή που προ­έ­κυ­ψε από τα σπλά­χνα του κό­µµα­τος (αλή­θεια, πώς άραγε;) ενι­σχυό­µε­νη, ίσως, από τη δια­δι­κα­σία «απο­στα­λι­νο­ποί­η­σης» στο ΚΚΣΕ. Σβή­νει έτσι µε µια µο­νο­κο­ντυ­λιά την έκρη­ξη του ερ­γα­τι­κού και νε­ο­λαι­ί­στι­κου ρι­ζο­σπα­στι­σµού (εκλο­γές ’58, φοι­τη­τι­κοί αγώ­νες, Ιου­λια­νά) που έβα­λαν τη βάση για την ανα­σύ­ντα­ξη του κι­νή­µα­τος από την ήττα στον εµφύ­λιο.

Αυτή η ανά­λυ­ση οδη­γεί την ΚΕ να µη λέει ούτε λέξη για την επι­βο­λή της δι­κτα­το­ρί­ας του ’67 και τις ευ­θύ­νες µιας ηγε­σί­ας που πιά­στη­κε µε τις πι­τζά­µες. Όσο για την πε­ρι­γρα­φή του αντι­δι­κτα­το­ρι­κού αγώνα, ενώ είναι ακόµα ζω­ντα­νά µε­τα­ξύ µας βα­σι­κά στε­λέ­χη του, δεν µπο­ρεί να γίνει πει­στι­κή µια πε­ρι­γρα­φή που λέει ότι «το ΚΚΕ ήταν το µόνο κόµµα… στον ορ­γα­νω­µέ­νο από τα κάτω αντι­δι­κτα­το­ρι­κό αγώνα ως λαϊκή εξέ­γερ­ση (!), χωρίς να απο­κλεί­ει και την ανα­γκαιό­τη­τα της ένο­πλης ανα­µέ­τρη­σης (!!)» ενώ οι δυ­νά­µεις της ΚΝΕ είχαν «κο­ρυ­φαία συ­µβο­λή στις κα­τα­λή­ψεις της Νο­µι­κής και στην εξέ­γερ­ση του Πο­λυ­τε­χνεί­ου». Δεν είναι στις προ­θέ­σεις αυτού του κει­µέ­νου η ανά­δει­ξη της από­στα­σης αυτών των θέ­σε­ων από την πρα­γµα­τι­κό­τη­τα.

Δεν είναι επί­σης στις προ­θέ­σεις µας να ανοί­ξου­µε εδώ τα ζη­τή­µα­τα της πο­λι­τι­κής του ΚΚΕ στην πε­ρί­ο­δο των µε­γά­λων αγώ­νων της Με­τα­πο­λί­τευ­σης (πα­θη­τι­κή αντι­µε­τώ­πι­ση των κυ­βερ­νή­σε­ων Κα­ρα­µαν­λή, ανα­γνώ­ρι­ση της πρω­το­κα­θε­δρί­ας του ΠΑΣΟΚ στην ανα­τρο­πή της Δε­ξιάς κ.ο.κ.).

Ο επό­µε­νος µε­γά­λος «κό­µβος» για τις εξε­λί­ξεις στο διε­θνές και ντό­πιο κο­µµου­νι­στι­κό κί­νη­µα ήταν το 1989.

Ποιος σο­σια­λι­σµός;

Η ΚΕ του ΚΚΕ επι­µέ­νει στο σε­νά­ριο της «ανα­τρο­πής» του σο­σια­λι­σµού στην ΕΣΣΔ στα τέλη της δε­κα­ε­τί­ας του ’80, αρ­κε­τά χρό­νια µετά «το ση­µείο οπορ­του­νι­στι­κής στρο­φής του ΚΚΣΕ στο 20ό συ­νέ­δριό του (1956). Το σε­νά­ριο αυτό αφή­νει ακά­λυ­πτο τον κόσµο του, σε δύο βα­σι­κές δια­πι­στώ­σεις: α) Όλο το πο­λι­τι­κό προ­σω­πι­κό που ορ­γά­νω­σε στην ΕΣΣΔ τις «ανα­τρο­πές», προ­έρ­χε­ται από τα σπλά­χνα του πα­λιού κα­θε­στώ­τος. β) Δεν υπήρ­ξε η πα­ρα­µι­κρή δύ­να­µη από το παλιό κα­θε­στώς που να εκ­δή­λω­σε πρό­θε­ση αντί­στα­σης στις «ανα­τρο­πές», που να απο­πει­ρά­θη­κε να υπε­ρα­σπί­σει αυτό που το ΚΚΕ εξα­κο­λου­θεί να θε­ω­ρεί ως σο­σια­λι­σµό. Συ­νε­χί­ζο­ντας να υπε­ρα­σπί­ζει κα­νείς το στα­λι­νι­σµό οδη­γεί­ται σε πλήρη αδυ­να­µία να ερµη­νεύ­σει µε µαρ­ξι­στι­κούς όρους την κα­τάρ­ρευ­σή του.

Στο κρί­σι­µο ερώ­τη­µα του τι εν­νο­ού­µε σο­σια­λι­σµό, το ΚΚΕ κάνει στο θε­ω­ρη­τι­κό πεδίο µια σωστή στρο­φή προς την ερ­γα­τι­κή εξου­σία/ερ­γα­τι­κή δη­µο­κρα­τία: «πυ­ρή­να της ερ­γα­τι­κής εξου­σί­ας απο­τε­λεί η συ­νέ­λευ­ση των ερ­γα­ζο­µέ­νων… µε εκλο­γή των αντι­προ­σώ­πων τους από τα κάτω προς τα πάνω, µε δι­καί­ω­µα ελέγ­χου και ανά­κλη­σής τους». Όµως µπο­ρεί κα­νείς σή­µε­ρα να ισχυ­ρι­στεί στα σο­βα­ρά ότι αυτού του εί­δους οι κα­τα­κτή­σεις υπήρ­χαν στην ΕΣΣΔ και στις «Λαϊ­κές Δη­µο­κρα­τί­ες»;

Φτά­νο­ντας στη σύγ­χρο­νη εποχή, η ΚΕ του ΚΚΕ θε­ω­ρεί σωστά ότι το εν­δε­χό­µε­νο ενός πο­λέ­µου µπο­ρεί να οδη­γή­σει σε συν­θή­κες επα­να­στα­τι­κής κρί­σης. Όµως αυτή η σωστή θέση µε­τα­τρέ­πε­ται σε λα­θε­µέ­νη αν κά­ποιος ισχυ­ρι­στεί ότι ο πό­λε­µος είναι ο µο­να­δι­κός πα­ρά­γο­ντας που µπο­ρεί να οδη­γή­σει σε επα­να­στα­τι­κή κα­τά­στα­ση. Εντύ­πω­ση προ­κα­λεί ότι στις θέ­σεις της ΚΕ δεν υπάρ­χει ανα­φο­ρά στη διε­θνή κρίση του κα­πι­τα­λι­σµού µετά το 2008, στη µε­γα­λύ­τε­ρη κρίση του συ­στή­µα­τος µετά από εκεί­νη του 1929. Δεν υπάρ­χει καν η λέξη µνη­µό­νια. Δεν υπάρ­χει εκτί­µη­ση για τη δυ­να­µι­κή που µπο­ρεί να έχει η αντί­στα­ση στον κοι­νω­νι­κό πό­λε­µο που έχει εξα­πο­λύ­σει το κε­φά­λαιο διά του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σµού και της διαρ­κούς πο­λι­τι­κής της λι­τό­τη­τας.

Η ΚΕ του ΚΚΕ κα­τα­λή­γει µια έκ­κλη­ση προς τους «ση­µε­ρι­νούς αγω­νι­στές». Τους ζητεί να δεί­ξουν «αντο­χή σε συν­θή­κες υπο­χώ­ρη­σης του κι­νή­µα­τος», να δεί­ξουν «πεί­σµα και καρ­τε­ρι­κό­τη­τα (!) παρά την έλ­λει­ψη εµφα­νών απο­τε­λε­σµά­των». Σε µε­γά­λο βαθµό η έκ­κλη­ση είναι σωστή, αντα­να­κλά το έν­στι­κτο και την ορ­γα­νω­τι­κή πείρα του ΚΚΕ. Όµως οι πο­λι­τι­κές υπο­χρε­ώ­σεις της κάθε ηγε­σί­ας -και κυ­ρί­ως των ση­µα­ντι­κών δυ­νά­µε­ων του ΚΚΕ- είναι να βρει εκεί­νη την πο­λι­τι­κή τα­κτι­κή που θα διεκ­δι­κεί «εµφα­νή απο­τε­λέ­σµα­τα» µέσα στις συ­γκε­κρι­µέ­νες ση­µε­ρι­νές συν­θή­κες, που έχουν δια­µορ­φω­θεί ανε­ξάρ­τη­τα από τις επι­θυ­µί­ες µας. Αλ­λιώς, µια νέα ήττα, µια νέα ση­µα­ντι­κή υπο­χώ­ρη­ση, θα γί­νε­ται όλο και πιο πι­θα­νή.

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά