Λέανδρος Μπόλαρης
Το 1905 η πρώτη ρώσικη επανάσταση έβαλε επί τάπητος ένα ζήτημα που συνεχίζει να απασχολεί –και να βασανίζει- την Αριστερά μέχρι σήμερα. Μέχρι που μπορεί να φτάσουν οι εργάτες/τριες όταν βγαίνουν σαν τάξη στον αγώνα; Να πάρουν την κρατική εξουσία για λογαριασμό τους ή να κάνουν στην άκρη επειδή η τάξη τους δεν είναι «ώριμη» ή για να μην «απομονωθεί»; Ο Λ. Τρότσκι έδωσε την πρώτη συστηματική απάντηση σε αυτές τις απόψεις, με τη θεωρία της Διαρκούς Επανάστασης. Στηρίχτηκε σε δυο εργαλεία: την εμπειρία της ίδιας της επανάστασης και μια πρωτότυπη θεωρητική μαρξιστική ανάλυση.
«Στην επανάσταση που η ιστορία θα βάλει το ξεκίνημά της στη χρονιά 1905, το προλεταριάτο για πρώτη φορά μπήκε μπροστά με το δικό του λάβαρο και στο όνομα των δικών του σκοπών». Αυτό έγραφε ο Τρότσκι λίγα χρόνια μετά, σε μια περίοδο που η επανάσταση φαινόταν εντελώς ηττημένη και οι φωνές του «ρεαλισμού» κυριαρχούσαν.
«Στην επανάσταση που η ιστορία θα βάλει το ξεκίνημά της στη χρονιά 1905, το προλεταριάτο για πρώτη φορά μπήκε μπροστά με το δικό του λάβαρο και στο όνομα των δικών του σκοπών». Αυτό έγραφε ο Τρότσκι λίγα χρόνια μετά, σε μια περίοδο που η επανάσταση φαινόταν εντελώς ηττημένη και οι φωνές του «ρεαλισμού» κυριαρχούσαν.
Όμως, ο Τρότσκι είχε δίκιο. Η επανάσταση ξεκίνησε τυπικά με τη «Ματωμένη Κυριακή» της 9 Γενάρη 1905, όταν χιλιάδες εργάτες και εργάτριες διαδήλωσαν προς τα Χειμερινά Ανάκτορα για να παραδώσουν ένα ψήφισμα στον «Μεγαλειότατο», τον Τσάρο. Για τους φιλελεύθερους διανοούμενους ήταν μια μάζα που υπέφερε και ζητούσε ταπεινά ανακούφιση από τα βάσανά της.
Όμως, ήδη από τότε ο Τρότσκι υπογράμμιζε ότι αυτές οι «μάζες» είχαν συνείδηση και πρωτοβουλία: Μπορεί να κρατούσαν εικονίσματα αλλά έρχονταν από συνελεύσεις στα εργοστάσια. Η γλώσσα του ψηφίσματος ήταν ταπεινή, τα αιτήματα όχι: 8ωρο, δικαίωμα στην απεργία, πολιτικές ελευθερίες.
Η συνέχεια ήταν ότι το προλεταριάτο πάλεψε στην πρωτοπορία της επανάστασης με τα δικά του ταξικά όπλα. Κύματα απεργιών, οργάνωση σε συνδικάτα (πρώτα ξεσπούσαν οι απεργίες και μετά φτιάχνονταν τα συνδικάτα) και δημιούργησε ένα πανίσχυρο θεσμό στον οποίο συγχωνεύτηκε η πάλη για οικονομικά και πολιτικά αιτήματα, η πάλη για ψωμί με την πάλη για την εξουσία: το Σοβιέτ της Πετρούπολης. Ο Τρότσκι έγινε πρόεδρός του στα τέλη του 1905.
Όλοι οι μαρξιστές της Ρωσίας (και της Ευρώπης) συμφωνούσαν ότι η ρωσική επανάσταση (θα) ήταν αστική, «αστικοδημοκρατική» για την ακρίβεια. Η ανατροπή του τσαρισμού και η δημοκρατία, το μοίρασμα της γης στους αγρότες και το ξερίζωμα των ευγενών-γαιοκτημόνων ήταν οι άμεσοι στόχοι της.
Από αυτό οι μενσεβίκοι βγάζανε το συμπέρασμα ότι η εργατική τάξη δεν πρέπει να πάει πολύ μπροστά γιατί θα σπάσει την αναγκαία συμμαχία με τους φιλελεύθερους αστούς. Αστικοδημοκρατική η επανάσταση, αστική προοδευτική ηγεσία («ηγεμονία»), ένας «κανονικός» καπιταλισμός το μέλλον, έγινε η στρατηγική τους. Οι μπολσεβίκοι δεν είχαν καμιά εμπιστοσύνη στους «φιλελεύθερους» αστούς. Οι εργάτες θα ανατρέψουν τον τσαρισμό και θα πάρουν την εξουσία μαζί με την αγροτιά έλεγαν. Δεν θα γίνουμε ουρά των αστών ήταν η δυνατή πλευρά της στρατηγικής τους. Όμως, ακόμα και γι’ αυτούς η επανάσταση δεν θα έβγαινε από τα όρια του καπιταλισμού.
Ταξικές λύσεις
Ο Τρότσκι υποστήριξε ότι η εργατική τάξη θα πάρει την εξουσία επικεφαλής των αγροτών, αλλά από την πρώτη μέρα θα αναγκαστεί να επιβάλλει τις δικές της ταξικές λύσεις. Για να δείξει παραστατικά τι εννοούσε έβαζε ένα «απλό» ερώτημα. Την επόμενη μέρα της ανατροπής του τσαρισμού, τι θα γινόταν με το πρόβλημα της ανεργίας; Τι θα έκαναν οι καπιταλιστές αν η νέα εξουσία έπαιρνε μέτρα στήριξης των ανέργων βάζοντας χέρι στα κέρδη τους; «Θα βάλουν μεγάλα λουκέτα στις πόρτες των εργοστασίων τους και θα πούνε: ‘Δεν υπάρχει απειλή για την ιδιοκτησία μας γιατί η εργατική τάξη βρίσκεται στο στάδιο της δημοκρατικής και όχι της σοσιαλιστικής δικτατορίας’;» Και τι θα απαντήσει η εργατική τάξη που θα έχει ανατρέψει τον τσαρισμό με το όπλο στο χέρι; Δεν θα επιβάλλει το άνοιγμα των εργοστασίων με την κρατικοποίησή τους; «Όμως, αυτό δεν ανοίγει το δρόμο για το σοσιαλισμό; Φυσικά και τον ανοίγει. Τι άλλο προτείνετε;» ρωτούσε ρητορικά ο Τρότσκι τους υποστηρικτές των «σταδίων».
Η «διαρκής επανάσταση», όμως, δεν είχε πηγή της μόνο την εμπειρία της ταξικής πάλης. Ο Τρότσκι στηριζόταν σε μια μαρξιστική ανάλυση που έσπαγε τα καλούπια του μαρξισμού όπως τον καταλάβαινε η Δεύτερη Διεθνής. Δεν είναι σωστό ότι «η ιστορία ενός καπιταλιστικού έθνους ακολουθεί τα βήματα της ιστορίας ενός άλλου απλά με κάποιες αποκλίσεις», ότι οι χώρες που μπαίνουν καθυστερημένα στο δρόμο της καπιταλιστικής ανάπτυξης θα πρέπει να βαδίσουν το μακρύ δρόμο των προηγμένων όπως για παράδειγμα της Αγγλίας.
Ο καπιταλισμός στην Ρωσία αναπτύχθηκε κι αυτός πηδώντας πάνω από «στάδια» επειδή δεν βρέθηκε απομονωμένος σε μια γυάλα «εθνικής οικονομίας». Το ρωσικό κράτος χρειάστηκε να εισάγει τις πιο σύγχρονες στρατιωτικές τεχνικές και μεθόδους για να παραμείνει μια Μεγάλη Δύναμη και αυτό σήμαινε άνοιγμα στα δάνεια, τις επενδύσεις, τις επιρροές των άλλων καπιταλιστικών χωρών.
Το αποτέλεσμα ήταν μια κοινωνία όπου δίπλα στη πιο φρικτή καθυστέρηση αναπτύχθηκαν «οι σύγχρονες κοινωνικές σχέσεις της καπιταλιστικής πόλης, στην οποία οι σοσιαλιστές εργάτες συνειδητά αναγνωρίζουν τους εαυτούς τους ως συμμετέχοντες στην παγκόσμια πολιτική, παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις στα Βαλκάνια και τις αντιπαραθέσεις στο γερμανικό Ράιχσταγκ».
Η εργατική τάξη μπορεί να πάρει την εξουσία, υποστήριζε ο Τρότσκι, γιατί ήταν η μόνη τάξη που μπορούσε να δώσει ριζικές λύσεις στην πάλη ενάντια στον τσαρισμό. Αλλά, ήταν προφανές ότι μια ανεπτυγμένη σοσιαλιστική κοινωνία δεν μπορούσε να χτιστεί σε καμιά χώρα απομονωμένα. Γιατί καμιά χώρα, ακόμα και η πιο ανεπτυγμένη δεν μπορεί να αναπαράγει στο εσωτερικό της τις πολύπλοκες διασυνδέσεις της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας.
Η εργατική εξουσία στην Ρωσία, υποστήριζε ο Τρότσκι, θα αναγκαστεί από την πρώτη στιγμή να επιδιώξει την ένωση των δυνάμεων της με το «σοσιαλιστικό προλεταριάτο» της Ευρώπης. Η «Διαρκής Επανάσταση θα γίνει για το ρώσικο προλεταριάτο ζήτημα ταξικής αυτοσυντήρησης».
Τον Ιούλη του 1917 οι εργάτες του εργοστασίου Πουτίλοφ μάζεψαν σε ένα έρανο πέντε χιλιάδες ρούβλια για την κατασκευή ενός μεγάλου κόκκινου λαβάρου, δώρο στους φαντάρους του συντάγματος Παβλόφ. Στο λάβαρο υπήρχε μια επιγραφή: «Ορκιζόμαστε να πετύχουμε την αδελφότητα των λαών. Ζήτω η Ρώσικη Επανάσταση πρόλογος της Σοσιαλιστικής Επανάστασης στην Ευρώπη!» Η διαρκής επανάσταση είχε περάσει από τη σφαίρα της θεωρίας στην σφαίρα της πράξης. Τον Οκτώβρη του 1917 το κόμμα των μπολσεβίκων οδήγησε τα σοβιέτ στη νίκη με αυτή τη στρατηγική.
Πηγή : ergatiki
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου